Vrouwen in het ambt van diaken en priester of bisschop. Volgens de hervormingsgezinde paus Franciscus gaat dat binnen de RK kerk niet gebeuren. Toch zag ik in Rome een vrouwelijke bisschop.     

Verbaasd keek ik naar een mozaïek onder de boog van de Basilica di Santa Prassede (ca 780). Uiterst links zag ik een vrouw afgebeeld. Boven haar gezicht las ik de woorden: ‘Theodora Episcopa’. Dat is de vrouwelijke vorm van het manlijk ‘epsicopus’ en dat betekent bisschop.

Vrouwen in het ambt: Theodora Episcopa

Gaat het hier om een vrouw in het ambt? Volgens sommige theologen betekent episcopa ‘’de moeder van een bisschop.’’ Volgens anderen betekent Episcopa ook ‘’weduwe. Zelfs reisleider Rob Mascini weet het niet zeker.
Rob leidde van 22 tot 29 september 2023 een groepsreis naar Rome. Deze droeg als thema het in 1723 veroorzaakte schisma tussen rooms- en oudkatholieken. Deze reis koppelde ik aan mijn persoonlijke ontmoeting met de paus op 27 september.

Vrouwen in het ambt: Over Prudentia en Praxedis

Robs uitgebreide kennis en beeldende verhaaltrant doet historie herleven. Zoals dat ook gebeurde in de Basilica de Santa Prassede bij het bewonderen van de Zenokapel. De kerk is een moeilijk te vinden parel in het monumentale Rome. 
Het mozaïek onder de koepel is niet alleen prachtig maar ook boeiend. In het midden zie je Maria, de moeder van Jezus. Links en rechts naast haar staan Prudentia en Praxedis. Beiden leefden in de eerste eeuw na Christus.

Meedogenloos optreden

Gedurende de eerste drie eeuwen traden de Romeinen keihard op tegen christenen. Ze lieten hen kruisigen en verbranden of verslinden door wilde dieren. ‘’Daarna mochten familie en vrienden hen begraven. Dat gebeurde in de catacomben,”  vertelde Rob.
Hij legde uit waaraan Pudentia en Praxedis hun voortdurende eer danken. ‘’Ze haalden veel vermoorde mensen van de executievelden. Daarna gaven ze hen een fatsoenlijk graf. Uiteindelijk werden zij ook vermoord.’’  
Wellicht waren beiden vrouwen in het ambt. Mogelijk bekleedden ze een belangrijke functie binnen de kerk. Hoe kan dat?

Vrouwen in het ambt waren destijds doodnormaal  

Het antwoord vind ik in het boek ‘’die Frau im Christentum’’ van de theoloog Hans Küng (Piper 2001). Daaruit blijkt dat er vrouwelijke voorgangers en priesters waren in de vroege kerk. Zoals dat ook blijkt uit schriftelijke en archeologische vondsten.
Zo schreef de bisschop Eusebius van Caesarea (ca 313) over een anonieme profetes in zijn bisdom. Zij preekte en ging voor in de eucharistie. ”Volgens de bisschop hield ze zich strikt aan de kerkelijke regels’‘, schreef Küng.

Vrouwen in het ambt: de ommekeer

De ommekeer kwam in de vierde eeuw met het erkennen van het christendom als Romeinse staatsgodsdienst. Daarbij richtte de kerk zich naar de Romeinse wet.
Volgens deze stonden vrouwen op een lagere positie dan mannen.
Niet alleen binnen het gezin maar ook in de maatschappij en de kerk stond de man  aan het hoofd. Volgens wet en natuur was de vrouw de mindere van de man. Daarom kan ze binnen de kerk geen ambtelijke functie beoefenen. De stap om dit taboe te doorbreken moet nog steeds worden genomen. 

Vrouwen in het ambt en de schrift 

‘’Vanuit haar eigen historie kan de kerk de stap nemen omdat deze al eerder is gezet.,’ stelde auteur Hans Wijngaards (1935-2019). Zijn boek ‘’Vrouwen tot diaken gewijd? Jazeker!’’ verscheen in 2006 verscheen bij uitgeverij Berne.
Wijngaards noemt het sacramenteel wijden van vrouwelijke diakens voor honderd procent verantwoord. Daarbij neemt hij stelling tegen bepaalde op de schrift gebaseerde meningen.
Zoals de zin dat de man geschapen is naar Gods beeld en gelijkenis. Evenals de opinie dat vrouwen de erfzonde veroorzaakten. Dat ze een voortdurende bron van verleiding zijn. En dat hun maandelijkse stonde niet alleen het gebouw en koor kunnen besmetten maar ook het altaar.    

Oproep van Belgische priesters

Met het oog op de synode van oktober 2023 kwam Paus Franciscus met een enquête over de toekomst. Waar lagen de kansen en waar de knelpunten. In België werkten in elke van de acht bisdommen zo’n  twee a drieduizend katholieken mee.
Dat leidde tot een op 18 juli 2022 lijvig rapport. Het eerste punt betreft de ambtsvoorwaarden. ‘’Vanuit alle mogelijke hoeken klinkt de roep om het ambt open te stellen voor vrouwen en gehuwde priesters.’’ De al eerder genoemde patriarchale structuur met de man in de hoofdrol wordt wereldvreemd genoemd. 

Nog geen vrouwen in het ambt

Toch peinst de hervormingsgezinde paus Franciscus er niet over om vrouwen in het ambt te benoemen. Volgens hem gaat dat er ook niet van komen. “In zijn toespraken zit de vrouw toch nog vaak in de rol van moeder en grootmoeder“, zegt auteur Van Lierde. Op 21 juli 2023 verscheen Van Lierdes boek: ‘’Paus Franciscus: de conservatieve revolutionair.’’ De paus paste de stijl en de toon van de kerk aan. Toch geldt nog altijd het verplichte celibaat. Ook is hij fel gekant tegen abortus en euthanasie.

Openbaring van de 20^e eeuw

Interessant is het boek ‘’Openbaring van de twintigste eeuw’’ (1930). Hierin schreef bisschop Macharski Franciszek over de toekomst van de kerk. Franciszek (Krakau, 20 mei 1927 – Krakau, 2 augustus 2016) was aartsbisschop van Krakau.  
Hij noteerde: ‘’Het priesterschap zal een broederschap zijn van mannen en vrouwen gekozen door God. Voorbereid en toegewijd voor hogere doelstellingen.’’ Voorlopig blijft dit ruim 90 jaar later nog steeds toekomstmuziek binnen de RK-kerk. 

Bronnen voor ”Vrouwen in het ambt” en meer

• De Romereis van 22 tot 29 september 2023 droeg als thema het schisma tussen Rooms – en oud katholieken. Dick Schoon maakte als bisschop van de Oud Katholieke Kerk Haarlem daarover het boek ‘’Een aartsbisschop aangeklaagd in Rome. Dagboeken van het verblijf van Peter Codde te Rome, 1700-1703.”
• Grete Verhey-de Jager werd op 18 september 1999 tot priester gewijd. Grete werd daarmee de eerste vrouwelijke priester binnen de oudkatholieke kerk Nederland. Tip: het boekje ‘’Om mensen gaat het ‘’ van Grete Verhey-de Jager. 
• Bron: Emmanuel van Lierde, Paus Franciscus, de conservatieve revolutionair. 21 februari 2023).
• Bron: Hans Kung: Frau im Christentum (Piper, 1  juni 2001).
• Bron: Hans Wijngaards, Vrouwen tot diaken gewijd? Jazeker!
• Op 27 september 2023 schonk ik mijn boek ‘’Waarom zouden we bang zijn?’’ aan paus Franciscus.
• Rob Mascini is reisleider bij Drie Tours. Hij neemt je mee naar de minder bekende monumenten in Rome. Ook maakte hij een film over bijzonder kerstallen in Rome.
• Tip: lees ook: de blogpost ”vrouwen in de kerk” op het blog Arsacal van Mgr.Hendriks
• Vrouwen in het ambt is ook een thema binnen het synodale proces (2023-2024).

Wist je dat?

Wist je dat Paus Paschalis (817-824) de Basilica di Sante Prede liet herbouwen tot een mausoleum voor Theodora. Ruim 2300 martelaren kregen een graf in de Santa Prassede. Daar liggen onder het altaar ook de gebeenten van Prudentia en Praxedis
  

Kijk voor meer informatie op de website van de Oud Katholieke Kerk.