De KNRM (Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij) bestaat 200 jaar. Tijdens het jubileumjaar 2024 vinden er in heel Nederland allerlei activiteiten plaats. Het Katwijks Museum toont als enige museum niet alleen foto’s maar ook schilderijen over redders op zee. De expositie duurt tot en met 25 augustus 2024.
Deze expositie in het kader van 200 jaar KNRM werd op 14 april geopend door drie burgemeesters. Een van hen was de heer C. Visser als de huidige burgemeester van Katwijk. Mevrouw G.W. van Montfrans-Hartman en de heer J. Wienen bestuurden vroeger het dorp. Sinds 21 september 2016 is Wienen burgemeester van Haarlem en kennen wij elkaar.
200 jaar KNRM en het Katwijks Museum
De expositie toont in foto’s de moed van de vrijwillige reddingswerkers van station Katwijk. Met gevaar voor eigen leven redden ze schipbreukelingen. Daarbij trotseerden ze stormen en meer.
Daarnaast toont het Katwijks Museum als enige schilderijen van redders op zee. 19de en 20ste-eeuwse Romantische en Haagse School kunstenaars vereeuwigden ze op het doek. Het museum toont maar liefst twintig schilderijen. Ze werden gemaakt door onder andere: Johannes Hermanus Koekkoek, Tjeerd Bottema. Hendrik Willem Mesdag.
Ook staan op panelen verhalen over de reddingsacties van station Katwijk. Zo trokken reddingswerkers er in het holst van de nacht op uit om vissers te redden. De overleveringen van station Katwijk zijn legendarisch.
200 jaar KNRM en de stations Katwijk en Noordwijk
Station Katwijk behoort tot een van de oudste stations van de KNRM. Ze werd opgericht op 11 november 1824. Ze hadden nog geen supersnelle boten zoals nu. In roeireddingsboten boten vochten ze met hun spannen tegen de metershoge golven. De reddingswerkers namen enorme risico’s door de brekers in de branding te trotseren. Ze weerstonden zware stormen en redden gestrande zeeschepen. En dat allemaal zonder mobiele telefoons.
De Noord- en Zuid Hollandse Reddingmaatschappij
Vijf Amsterdamse notabelen stichtten in november 1824 de Noord- en Zuid-Hollandsche Redding Maatschappij (NZHRM. Ze beoogden “om door het daarstellen van geschikte middelen, op de na te melden stranden, de kustbewoners in staat te stellen pogingen tot redding van schipbreukelingen aan te wenden”. In 1825 kwam er ook in Noordwijk een station.
‘’Elk had zijn eigen gebied. Ze schreven zelfs na een geslaagde redding boetes uit voor het overschrijden van de grens,’’ vertelde Van Montfrans-Hartman.
200 jaar KNRM en geen cent subsidie
Burgemeester Jos Wienen herinnerde aan zijn beginjaren in Katwijk. ‘’Toen ik kwam was het geld op. De KNRM krijgt geen enkele cent subsidie. Alles wordt betaald uit giften. En dat terwijl het redden van mensen het allerbelangrijkste werk is Jaarlijks komen er wereldwijd 250.000 personen om. In Nederland zijn dat er tachtig. Toch draait de KNRM volledig op vrijwilligers. Zij wagen hun leven bij storm en ontij.’’
Regelmatig nodigt station Katwijk haar burgemeester uit om mee te varen. Wienen beleefde het avontuur destijds samen met de burgemeester van Katwijks partnerstad Siegen. ‘’Ze lanceerden ons vanaf het strand. In een supersnelle boot schoten we over de branding. We waren blij dat we de kust weer bereikten.’’
Compassie en sensatie
Naast het redden van mensen lokt ook de sensatie toekomstige reddingswerkers. ‘’Je kan je niet zomaar aanmelden. Je wordt ervoor gevraagd en dan plaatsen ze je op een wachtlijst,’’ zei burgemeester J. Visser.
De huidige burgervader van Katwijk toonde zich trots op de enthousiaste ploeg van station Katwijk. ‘’Ze staan altijd klaar om te helpen en hebben daarvan verstand’’, vertelde Visser.
200 jaar KNRM In woord en beeld
Na de opening volgde de rondleiding. De expositie Redders op Zee gaf mij een beeld van het reddingswerk op zee. De expositie toont niet alleen schilderijen en foto’s maar ook voorwerpen.
Een van de twintig doeken toont een in nood verkerende logger in 1935 van de kunstschilder Tjeerd Bottema. Het machtige schip is als een speelbal op de hoge golven. Je voelt de spanning van het werk afdruipen.
Reddingswerker René Plokker
‘’Ben je nooit bang?’’ vroeg ik aan reddingswerker René Plokker. Voor zijn jarenlang inzet als plaatsvervangend schipper kreeg hij op 26 april 2023 een koninklijke onderscheiding. In 1997 werd hij bemanningslid en vanaf 1 januari 2007 tot 1 januari 2019 was hij schipper. Sinsdien geeft hij instructies en onderhoudt hij het materieel.
‘’Soms zit je met samengeknepen billen’’, gaf hij als antwoord op mijn vraag ‘’Vooral bij hoge zee. En dan toch ga je door om mensen te helpen. Het lukken daarvan geeft een voldaan gevoel van het toch weer geflikt te hebben.’’
Een rampzalige maand in 1834
Het uitgangspunt van de Noord Zuid Hollandse Redding Maatschappij was veiligheid. De reddingswerkers moeten hun taak kunnen uitvoeren ‘’zonder zich zelve aan groote gevaren bloot te stellen’’, luidde het volgens Jaap Plokker.
Hij schreef het boek ‘’Een rampzalige maand in 1834.’’ Dat deed hij ter ere van 200 jaar KNRM en als aanloop naar de expositie ‘’Redders op Zee” In zijn boek verhaalt hij over de historie van het reddingswezen op open zee.
Verdiep je verder in 200 jaar KNRM en Station Katwijk
- De Koninklijke Nederlandse Reddingmaatschappij bestaat tweehonderd jaar.
- Leestip: Jaap Plokker, een rampzalige maand in 1834. Het boek is o.a. te koop de in de winkel van het Katwijks Museum.
- Met Stichting PRET (Promotie Recreatie En Toerisme) bezocht ik eerder het Katwijks Museum.
Wist je dat?
Wist je dat reddingswerkers na geslaagde acties een getuigschrift kregen? Jaap Plokker noemt in zijn boek ‘’Een rampzalige maand in 1834’’ de datum 4 november 1834. Zowel het schip ‘’Grafin Plater’’ en het Nederlandse kofschip Cornelia verzonken in zee. Voor het redden van de schipbreukelingen van beide schepen kregen de helden 14 gulden.
Kijk voor meer activiteiten binnen het kader van het jubileumjaar op de website van 200 jaar KNRM.
Prachtig!
Mijn vader was zeevarende (grote handelsvaart) en mij is met de paplepel ingegoten dat de KNRM een heel belangrijke organisatie is.
Ik ben al heel lang Redder aan de Wal, volg de KNRM en ben uiteraard ook deze week de tentoonstelling gaan bekijken.
Dank je wel voor je compliment Ondine de Hullu.
De vader van mijn man was hofmeester op de grote vaart sinds de jaren 1930.
Ook hij noemde de KNRM altijd belangrijk en mijn man (1935)is al jarenlang donateur.
Prachtig, dat jij nu Redder aan de Wal bent.
Ik wens je veel momenten van euforie.
Marianne
Ook ik heb, evenals Marianne, genoten van de schilderijenexpositie, met name van de kunstig geschilderde ruwe golvenpartijen. De tentoonstelling afficheert echter ook 200 jaar reddingswezen in beeld te brengen, zowel van de KNRM als van het reddingstation te Katwijk. Dit aspect is, mijn inziens, behoorlijk onderbelicht gebleven. De nadruk ligt toch op de schilderijen, die overigens bijna allemaal een geromantiseerd beeld schetsen, in het verre verleden. Moderne kunstwerken over het huidige (Katwijkse) reddingswezen zoekt men tevergeefs, terwijl die er wel zijn.
Er is een wereld van verschil tussen het reddingswerk ten tijde van J.H. Koekkoek en nu. Zelden rukt de reddingboot tegenwoordig uit om de beroepsvaart te hulp te schieten; in de regel is dat voor watersporters, jachtjes, (kite)surfers, maar vaak ook na een melding van vermissing. Omdat de ambulance niet op het strand kan komen verzorgt de KNRM, met het hulpverleningsvoertuig, ook regelmatig het transport van medische hulp naar een slachtoffer en vervoert zij hem of haar naar de ‘bewoonde wereld’. Het is voor de redders iedere keer weer ingrijpend om uit het water een levenloos lichaam te halen van een door een ongeval of uit eigen wil verdronken persoon. Zo ook om op het strand te participeren in een, niet altijd succesvolle, reanimatie van een drenkeling. Soms betreft het een kind.
Waren vroeger de redders voornamelijk zeelui die toevallig op dat moment in Katwijk waren en stapten zij in hun eigen kloffie in de roeireddingboot, tegenwoordig bestaat de bemanning van een reddingstation uit een vaste, geoefende, ploeg vrijwilligers uitgerust met de modernste overlevingskleding aan het lijf en een hypermoderne razendsnelle jetboot onder de voeten.
Er valt een uitgebreid verhaal te vertellen en in beeld te brengen over 200 jaar (Katwijks) reddingwezen. Veel te veel om hier op te sommen.
Ik vind het daarom jammer dat onder de noemer ‘200 jaar redders op zee’ er in het Katwijks Museum geen ruimte was om de 200 jarige geschiedenis van het (Katwijks) reddingwezen, in woord en beeld, uitvoeriger te belichten.
Wellicht was, achteraf bezien, het daarom beter geweest een afzonderlijke tentoonstelling te organiseren van romantische schilderijen over schepen in nood en schipbreuken en daarnaast ook één waarop het verhaal in beeld gebracht wordt van het (Katwijks) reddingwezen van 1824 tot en met 2024.
Laatstgenoemde is ook bijzonder geschikt te maken voor schoolexcursies; de huidige tentoonstelling biedt zo weinig educatieve aanknopingspunten dat een schoolklas er weinig te zoeken heeft.
Jaap Plokker
Dank je wel Jaap,
voor deze toelichting die je mede gaf, neem ik aan, als broer van Rene Plokker. Hij is voor zijn
reddingswerkzaamheden koninklijk onderscheiden, zoals ik ook in mijn artikel schreef.
Dankzij deze expositie raakte ik als buitenstaander wel diep onder de indruk van de getoonde moed.
in jouw reactie raakt mij vooral deze zin:
Het is voor de redders iedere keer weer ingrijpend om uit het water een levenloos lichaam te halen van een door een ongeval of uit eigen wil verdronken persoon. Zo ook om op het strand te participeren in een, niet altijd succesvolle, reanimatie van een drenkeling. Soms betreft het een kind.
Buiten de expositie om heeft deze zin mij diep ontroerd.
Heel bijzonder vind ik dat de KNRM post Katwijk een wachtlijst kent in de huidige steeds harder wordende wereld.
Marianne