Alle Mensche werden Brüder. Zo heet de eindfinale van de 9^e symfonie van Ludwig van Beethoven. Drie jaar voor zijn overlijden schreef hij dit meesterwerk op basis van het door Schiller geschreven ‘’Lofdicht aan de Vreugde’’. In deze compositie uitte Beethoven al zijn frustraties, wanhoop, dankbaarheid, dromen.

Een impressie van zijn leven geeft de theaterspecial ‘’Het jaar 250 na Beethoven’’ van presentator Floris Kortie en pianiste Vera Kooper.  Het laat zien hoe Beethoven de wereld veranderde. Floris Kortie vertelt over het leven van de componist en Vera Kooper begeleidt hem met haar virtuoze pianospel. Filmbeelden wisselen hun verhaal en spel af.

Alle Mensche werden Brüder: en Lesbos

Bij een filmpje van het massaal gezongen ‘’Alle Mensche werden Brüder’’ denk ik terug aan die ene reis door Oost-Turkije. Deze bracht Peter en mij en de andere groepsleden op een terras met uitzicht op het in de verte gelegen eiland Lesbos. Een toevluchtsoord voor talloze vluchtelingen maar ook een plaats waar velen verdrinken.
Opeens pakte Peter zijn mondharmonica. Hij speelde ‘’Alle Mensche werden Brüder.’’ Iemand zette in en even later zongen we en neurieden we als groep mee. Nooit tijdens deze reis voelden we ons als groep zo verbonden met elkaar als juist op dit moment. Vanaf dat moment wist ik, dat ik Peter nooit meer wilde missen. Een jaar later trouwden we.

Alle Mensche werden Brüder: en de liefde?   

Zelf trouwde Ludwig van Beethoven nooit. Hij was om de haverklap verliefd. Het duurde nooit lang. Hij viel vooral op voor hem onbereikbare vrouwen. Zij waren wel van adel maar hij niet. Dat maakte al deze vrouwen onbereikbaar voor hem.
In 1801 raakte hij verliefd op Giuletta Guiccardi “ein liebes zauberisches Mädchen” Voor haar schreef hij de “Mondscheinsonate”.
Na diverse verbroken liefdes kreeg hij in 1810 een relatie met Thérèse Malfatti.  Voor haar schreef hij het na zijn dood gevonden meesterwerk “Für Elise”. Door zijn onduidelijke handschrift kon men de naam Thérèse niet goed lezen. Ze dachten dat er Elise stond.

Die unsterbliche Geliebte

In 1810 ontvlamde zijn liefde voor Bettine.  Ze trouwde met Achim von Arnim. Hij was wel van adel èn één van de belangrijkste dichters.  
Diep beproefd schreef Beethoven: ’’’ betreur mijn lot’’ schreeuw ik met Johanna/Jeanne d’Arc uit Schillers die Jungfrau von Orleans. Als ik al deze rampspoed nog enige jaren kan weerstaan zal ik de Allerhoogste danken.’’.
Op 5 juni 1812 schreef hij een brief aan ‘’die Unsterbliche Geliebte’. Zij is vermoedelijk Josephine von Brunswick, maar vast staat dat niet.  Zinnen uit deze brief zien we in de theatershow 250 jaar na Beethoven.  Beethoven raakte in deze liefde zo gefrustreerd, dat hij voortaan geen relatie meer aanknoopte Hij bleef liever alleen en trok zich terug in zijn innerlijke wereld.  

Suizende oren

Beethoven leed niet alleen aan liefdesverdriet maar ook aan beginnende doofheid Aan zijn arts Franz Wegeler schreef hij:
‘’In de laatste drie jaar is mijn gehoor steeds zwakker geworden. In het theater moet ik dicht bij de orkestleden gaan staan om ze te kunnen horen en vanaf een bepaalde afstand hoor ik de hoge tonen van de instrumenten of de zangers niet meer. Ook heb ik soms moeite met het verstaan van mensen, vooral als ze zacht spreken. Ik hoor wel geluid, maar versta geen woorden. Maar als iemand schreeuwt kan ik daar niet tegen’’ (1801)
Gedreven uit pure wanhoop wilde hij zich van kant maken. ‘’nur sie die Kunst, sie hielt mich zurück.” (Slechts de kunst hield me tegen),’’ schreef hij in zijn , Heiligenstädter Testament 1802).
Ook kreeg hij last van een akelig zoemen in zijn oren. Hij leed aan tinnitus. Een kwaal waaraan in 2019 een miljoen mensen in Nederland lijdt, onder wie ik zelf sinds een jaar. Zoals de meesten moet ik ermee leren leven. Niets helpt of toch?
Beethoven schreef: ´Katoen in mijn oren bevrijdt me tijdens een pianoforte van onaangenaam zoemen. Mijn gehoorverlies, een duivel die zich in mijn oren vestigt. ´
Dat alles beinvloedde zijn composities. Zijn muziek werd steeds ernstiger en zijn symfonieën langer.

Afgekraakt

Een groot deel van het publiek kraakt hem af wegens zijn compositie Eroica (1805). Ze vinden de lengte te lang en ergeren zich aan het geschetter van hoornblazers. Tot 1800 speelden ze een rol bij de jacht, maar deden nu mee in het orkest. 
Het publiek noemde het ‘’dikdoenerij’’. Slechts enkelen applaudisseerden. Beethoven boog niet voor hen, want hij vond het applaus te matig.  Nijdig schreef hij: ‘’Als ik een symfonie schrijf van één uur zal men die kort genoeg vinden.’’ Kenners noemen het een mijlpaal in de muziekgeschiedenis.
Prins Lichnowsky was enthousiast en wilde de exclusieve rechten als Beethovens beschermeer. Hij sponsorde de componist met een bedrag zo groot als een jaarsalaris. Beethoven gunde de eer aan Napoleon. De componist en prins kregen ruzie. , Er ontstond ruzie.  de Een gemakkelijk heerschap was Ludwig van Beethoven niet. Beethoven weigerde voor hem te spelen en schreef:
“Vorst, wat u bent, bent u door toeval en geboorte. Prinsen zijn er altijd geweest en zullen er nog duizenden komen. Van Beethoven bestaat er echter maar EEN’’.

Onderzoek UvA

Uit onderzoek van de UvA blijkt de invloed van Beethovens gehoorschade op zijn composities. In 1810 kon hij nauwelijks nog hoge tonen horen. Zijn composities kregen daardoor steeds meer midden en lage tonen.  
Toen zijn gehoor helemaal achteruit ging, componeerde hij meer en meer muziek in zijn hoofd . De hoge noten keren dan weer terug in zijn geheugen èn composities.  Toen hij volledig doof was componeerde hij de 9^e symfonie, door velen gezien als het hoogtepunt van zijn werk. Dynamisch met grote explosies van emoties maar ook met stiltes. Alle emoties komen tot extase in een grote geluidsexplosie.

Staande ovatie voor Alle Mensche werden Brüder:

De 9^e symfonie met daarin als finale Alle Mensche werden Brüder werd voor het eerst uitgevoerd op 7 mei 1824 werd in het Weense Kärntnertor Theater. Het werd een groot succes, De hele zaal zat vol, maar de koninklijke loge bleef leeg.
Na 12 jaar een teruggetrokken leven te hebben geleid stond Beethoven weer op het podium. Wegens zijn doofheid kon hij niet meer zelf dirigeren. Bij het losbarsten van het applaus draaide de alt Caroline Unger hem om. Zo zag hij de mensen wel klappen, maar kon ze niet horen.

Drie jaar later overleed Beethoven. Ongeveer 20.000 mensen keken naar de uitvaartstoet.  

Ludwig van Beethoven(1770-1827): een briljante maar gekwelde geest

● De Beethovenvereniging schreef een uitgebreide biografie over Beethoven.
● De theatertoer ‘’Het Jaar 250 na Beethoven: hoe Beethoven de wereld veranderde’’ geeft een goede impressie van het leven van Beethoven en over zijn invloed op het nu. Floris Kortie vertelt en Vera Kooper speelt bekende werken.   
● Beethoven behoorde samen met Mozart, Haydn, Verdi tot de grote muzikanten van de 18^e eeuw. Aan hun muziek ontleent Europa een groot deel van zijn identiteit.
● Stichting ”Nicht diese Töne” is genoemd naar de eerste regel van ”Alle Mensche werden Brüder” Ze wil een nieuw geluid laten horen in voorstellingen, concerten en andere muzikale projecten.

Wist je dat?

Wist je dat Alle Mensche werden Brüder het volkslied van Europa is? Aan Schillers ’’Lofdicht aan de vreugde’’ voegde Ludwig von Beethoven de eerste drie regels toe.
O Freunde, nicht diese Töne!
Sondern laßt uns angenehmere anstimmen
Und freudenvollere!

Muziek verrijkt je leven, dat vindt ook Frans Lommerse van de Toneelschuur in Haarlem.