Eddy de Wind maakte een ooggetuigenverslag van vernietigingskamp Auschwitz. Ondanks het vertrapt worden van zijn menswaardigheid bewaart Eddy de liefde voor zijn vrouw en medemens. Dat maakt ‘’Eindstation Auschwitz’’ vooral tot een heel mooi boek.
Eddy de Wind schreef ‘’Eindstation Auschwitz’’ vanuit de derde persoon. Ook noemt hij zich Hans van Dam. Zo houdt hij meer afstand tot zijn emoties. Wellicht om dezelfde reden schrijft hij slechts kort over zijn moeder en vrouw Friedel.
Eddy de Wind en de liefde
Wegens haar deportatie naar Westerbork meldde hij zich daar als vrijwilliger. Eenmaal in het kamp aangekomen bleek dat zijn moeder overleden was. In het kamp leerde hij zijn vrouw kennen en trouwde met haar. Beiden werden op transport gezet naar Auschwitz.
Hij schrijft over dit alles kort en in de stijl van een reportage zonder veel plaats voor emotie. Het hoe en waarom van zijn liefde voor Friedel wordt pas later duidelijk. Voor wat zijn moeder betreft is er alleen die alles zeggende foto aan het begin van mijn artikel. Friedel verblijft in kamp 10. Daar verminken medische experimenten vrouwen tot onvruchtbare schepselen. Gaat dit ook met Friedel gebeuren?
Ontroerend beschreven vond ik de liefde tussen Eddy (Hans) en zijn vrouw Friedel. Het verlangen naar liefde in vrijheid. Dankzij de spaarzame ontmoetingen, de briefjes en de gedachten aan haar hield hij het vol.
Eerste hoofdstukken
Dankzij een fraai stuk proza op de eerste pagina’s kan ik meevoelen met de gedeporteerden. Dat begint al met de openingszin: ”Hoe ver is het naar die wazige blauwe bergen?”Je voelt het verlangen naar vrijheid, het gevangen zijn, het niet kunnen ontsnappen. Verder is het boek vooral geschreven in een reportageachtige stijl.
Toegegeven, na het lezen van de eerste hoofdstukken wilde ik eigenlijk niet verder lezen. Het door Eddy de Wind beschreven sollen met glibberige lijken bleef op mijn netvlies kleven. Ik kon er ’s nachts niet van slapen.
Totdat ik ontdekte dat Eddy de Wind en anderen een goed mens bleven ondanks alle slaag, honger, keihard werken zonder pauze, pesterijen, gore troep die alle regels van het Duitse ‘’Sauber, Sauber’’ tarten. Toen liet het boek me niet meer los.
Eddy de Wind: overleven dankzij de liefde
Dankzij zijn liefde voor en het verlangen naar zijn grote liefde Friedel overleefde Eddy de Wind vernietigingskamp Auschwitz. Ontroerend zijn de spaarzame momenten van hun korte ontmoetingen en het voor elkaar willen zorgen.
Eddy bewaart zijn gevoel voor ironie, tevreden zijn, het anderen willen helpen. Hij blijft vol moed en ‘’fighting spirit’’, zoals hij dat zelf noemt. Ook tijdens het onmenselijk zware werk in de Strassenbau.
Eddy de Wind: een dierbare held
Eddy laat zich niet meeslepen in het bederf. Daarmee maakt hij zich voor mij dierbaar. Ik zie in hem een held. ‘’Friedel was van goud, maar zuiver goud is een zacht metaal en was ze van staal geweest, dan had niet zo licht alle leed zijn sporen op haar achtergelaten’’, schrijft Eddy de Wind.
Dat elkaar willen helpen zie je trouwens ook bij anderen. ‘’Maar nergens was de kameraadschap zo groot als bij de Russen. Bij de Hollanders was weinig gemeenschapszin’’, lees ik in ‘’Eindstation Auschwitz’’.
Eddy de Wind: waarheidsgetrouw met details
Eddy schreef ‘’Eindstation Auschwitz’’ ter plekke met de emotie van dat
moment. En met oog voor details. Zoals voor de driehoekjes op de kleding.
Ex-gevangenen met soms wel honderden moorden op hun geweten krijgen een groene.
Zij houden veelal toezicht op de arbeiders en krijgen daarvoor privileges van
de SS. Als onmenselijke slavendrijvers trappen en slaan ze zelfs kinderen. Totdat
deze stil zijn. Verzet en het tonen van medelijden leidt tot nog meer agressie.
Een keiharde klap in je gezicht. Een gebroken neus. Austerlitz Birkenau.
Birkenau was nog erger dan de hel. Daar stonden vier gaskamers en vier
crematoria. Als gevangene zag je steeds de grote vlam van de lijkverbranding.
Het rook er naar geschroeid vlees.
Eddy de Wind en de cijfers
Schokkend zijn ook de door Eddy genoemde cijfers. In kleine kamers liggen vijftig zieken met in elk bed drie personen. 30 aspirientjes voor 1200 mensen. 693 man op commando en wanneer 660 genoeg is, dan worden de anderen neergeknald. Steeds verdwijnen er mensen. Met het naderen van de Russen neemt de angst toe. Kiezen de nazi’s voor evacuatie, uitroeien of overgave?
Eddy de Wind was niet de enige
● Eindstation Auschwitz; Eddy de Wind, ‘’mijn verhaal vanuit het kamp (1943-1945).’’ Uitgeverij Meulenhoff, 2020, ISBN 978-90-290-9160-6. € 19,95
● Op 27 januari 2020 is het vijfenzeventig jaar geleden dat concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz, hét internationale symbool van de Holocaust, werd bevrijd. Om stil te staan bij de Nederlandse Holocaustslachtoffers in hun eigen gemeente is ontwierp Studio Roosegaarde het tijdelijke lichtmonument LEVENSLICHT. Dit deed zij in opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.
● Interview met Melcher de Wind, de zoon van Eddy de Wind.
● Zowel de geallieerden als de paus wisten van Auschwitz, maar grepen niet in.
● Wel of niet ingrijpen? De Britse minister president Winston Churchill stond aan het begin van de oorlog voor deze keuze. Over dit dilemma gaat de prachtige film The Darkest Hour.
Wist je dat?
Wist je dat Auschwitz ontstond vanuit een belangenverstrengeling tussen de Nazi’s en de Duitse industrie? Na de eerste wereldoorlog verloor Duitsland al zijn kolonies. Er ontstond een tekort aan rubber voor autobanden en benzinine. De oorlogsindustrie haperde.
IG Farben besloot een fabriek voor synthetisch rubber te bouwen in het in Opper-Silezie gelegen Auschwitz. Daar bevonden zich in groeven en mijnen de noodzakeijke kalk en steenkool.
Alleen heerste er een tekort aan arbeiders, want alle mannen vochten in de oorlog.
De nazi’s speelden hierop in door massaal Joden en anderen te deporteren naar de Poolse hoogvlakte. Aan de poort met de leuze ‘’Arbeit macht frei’’ vond de selectie plaats.
De zwakken gingen naar de gaskamer en de anderen werden aan het werk gezet.
Nergens vond je zulke goedkope arbeidskrachten. Bedrijven betaalden voor de arbeiders 3 rijksmark per uur. IG Farben, Siemens en Krupp verhuurden de arbeiders soms door aan onderaannemers voor vijf of zes mark per uur. Al dat geld verdween in de zakken van de SS.
Kijk voor meer interessante boeken op de website van uitgeverij Meulenhoff.