Textielkunst genoot eeuwenlang veel meer prestige dan verfkunst. Dat veranderde in de 19^e eeuw met de komst van goedkopere stoffen. Er kwam een eind aan de hoogtijdagen. Tegenwoordig herleeft textiel als kunstvorm. Zo blijkt uit een bezoek aan het Textielmuseum Tilburg.

Een bezoek aan het Textielmuseum Tilburg doet me denken aan mijn moeder (1911-1988). Zij werkte in de jaren ’30 op kantoor in een van de Tilburgse textielfabrieken. Hun aantal daalde van 48 naar 38 tijdens de toenmalige economische crisis.
Mijn moeder kreeg een baan bij de gemeente van haar woonplaats Hilversum.
Daar werkte ze tijdens de oorlog op de afdeling Duitse Zaken. In het geheim speelde ze informatie over razzia’s door aan ondergrondse. Alleen haar contactpersoon wist van haar spionage rol. Ook tegenover mijn vader zweeg ze daarover.    

Textielmuseum Tilburg: de duivelmolen  

Mijn gedachten aan haar staan stil bij het zien van een ‘’duivelmolen’’ uit spinnerij Jurgens Tilburg. Zou mijn moeder daar gewerkt hebben? Ik weet het niet. Wel ontdek ik het waarom van de bijnaam ‘’Kruikenzeikers’’ voor de bewoners van Tilburg.    
Volgens het informatiebordje kwam ingekochte schapenwol in balen de fabriek binnen. Meestal was de stof al gewassen met ureum. Deze stof komt ook voor in urine. Het mengen van verschillende kwaliteiten wol gebeurde met de duivelmolen.       

Textielkunst in het Textiellab

Na het zien van een boeiende film over het verleden kom ik in het Textiellab. Daar is het een en al bedrijvigheid van vooral jonge kunstenaars. Dit is de professionele werkplaats van Textielmuseum Tilburg. Ze bevindt zich in het hart van het museum.
Vanuit de gehele wereld komen kunstenaars hiernaar toe. Hier krijgen ze de ruimte om te experimenteren en te onderzoeken. Steeds weer leidt dit tot unieke exposities over textielkunst. Zoals tot en met 3 november de expositie ‘’Makers on materials.’’

Makers on materials

De expositie Makers on materials is een groepstentoonstelling van zeven internationale kunstenaars. Zij maken textielkunst met natuurlijke materialen uit hun leefomgeving. Zoals wol en katoen plus linnen en zijde. Voor sommigen is dat rubber. Voor weer anderen is dat figue. Dit laatste staat bekend als materiaal voor koffiefilters.  
Vanuit hun passie voor het oude ambacht laten ze zich inspireren door deze natuurlijke producten. Anders dan in het verre verleden richten ze zich daarbij vooral op maatschappelijke thema’s. Ook willen ze meer weten over de herkomst en het verwerken van het materiaal.

Textiel: wat kan je ermee doen? 

De expositie Makers on Materials toont de passie voor het oude ambacht textielkunst. De kunstenaars nemen je mee in hun persoonlijke zoektocht. Zoals naar meer
toepassingsmogelijkheden van het materiaal
Zo neemt Rosana Escobar je mee naar haar geboorteland Colombia. Van de daar groeiende agave komt het voor koffiefilters gebruikte textiel figue. Volgens haar onderzoek blijk je er ook mee te kunnen vilten.

Negatieve invloed van de mens op de zijderups  

Ali Hatipglu (Turkije, 1991) doet in opdracht van het Textielmuseum onderzoek naar de geschiedenis van de zijderupsenteelt. Haar geboorteplaats bevindt zich vlakbij de aan de Zijderoute gelegen plaats Bursa.
Daar ontdekte zij de negatieve invloed van de mens op de zijderups. Door deze afhankelijk van de mens te maken verliest deze haar natuurlijke eigenschappen. Zo kan ze na het voeren geen gele zijde meer produceren.

Wol, niet zo maar textiel

‘’In Nederland houdt men schapen vooral om hun vlees ‘’, lees ik op een informatiebord. Ook laat men hen gras grazen. De meeste wol vindt men meestal  onbruikbaar. Daarom wordt deze textiel veelal verbrand.
Kan dat niet anders? Dat onderzoeken ontwerper Dasha Tsapenko (Oekraïne 1993) en Marjo van Schaik (Venlo 1994). Sinds 2022 werken ze met elkaar samen. Daarbij passen ze verschillende textiel-en verftechnieken toe. Ook experimenteren ze met het weven van zogenaamd onbruikbare Nederlandse wol.

Charkiv

Daarbij gebruiken ze de gunya (een Oekraïense herdersjas) als canvas. De gunya is waterafstotend en warm dankzij een traditioneel Oekraïense weefmethode. Haar eigenschap dankt deze textiel ook aan de natuurlijke eigenschappen van wol uit de Karpaten. Dat is een bergketen in centraal Oost-Europa.
Dit project is ook ter nagedachtenis aan een in mei 2022 gebombardeerde zadenbank in Kharkiv. Zaden uit de tuin van Van Schaik zitten in de jaszakken van de door haar gevilte versie van de gunya. Deze beschermt zo niet alleen de drager maar ook de bloemzaden uit haar tuin.

Textielkunst nog meer info

• De expositie Makers on Materials is te zien tot 3 november 2024 in Textielmuseum Tilburg.
• Marjo van Schaik verbindt, versterkt en verwondert. Zie ook haar Instagram-account.
• De Oekraïense accordeonist Oleg Lysenko gaf ruim honderd benefietconcerten omwille van ambulances voor zijn vaderland.
• De Stichting Music for Ukraine van Oleg Lysenko is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Ze doet aan fondsenwerving voor essentiële humanitaire hulp aan Oekraïne. Deze combineert ze met ondersteuning en verspreiding van de rijke Oekraïense muzikale cultuur. 

Wist je dat?

Wist je dat de kunst van het weven en weven omstreeks 3200 jaar voor Christus ontstond in het Oude Egypte. Tot in de 19^e eeuw genoot ze meer waarde dan schilderkunst. Michelangelo kreeg drieduizend dukaten voor het beschilderen van het plafond van de Sixtijnse kapel.
Om de kapel nog meer te verfraaien liet de paus een serie tapijten ontwerpen door Rafael. Dat kostte duizend dukaten. Het weven koste maar liefst vijftienduizend dukaten. Dus vijf keer zo veel als de plafondschildering van Michelangelo.   (Bron: Kunstschrift, Openbaar Kunstbezit, Verhalend Textiel).

Kijk voor meer informatie op de website van het Textielmuseum.