Willem Jan Hoogsteder kennen we als expert Oude Meesters voor het programma tussen Kunst & Kitsch. Tot 16 augustus 2024  exposeert hij in het Khanenko Museum te Kiev. Daar opende first lady Olena Zelenska  op 16 mei zijn expositie The Hague – Kyiv.

Het Khanenko National Museum of Arts (1918-1919) staat bekend als het belangrijkste museum in Oekraïne. In 1987 was ik hier samen met mijn echtgenoot  Roel Visser (1946-2008). De sfeer van het museum deed me denken aan het Mauritshuis.
We verbaasden ons over de grote collectie Nederlandse schilderijen. We zagen zelfs een eetzaal met Delfts blauw met eikenhouten panelen en buffetten in Nederlandse barokstijl.

Willem Jan Hoogsteder en het Khanenko Museum

Willem Jan maakt een verloren gewaande droom alsnog waar. Het Kanenko Museum plande eind 2021 voor het volgende jaar een expositie over Nederlandse kunst. De nadruk legde ze op werken uit de Haagse school. Daartoe behoorde ook een  jachthaven van Willem Mesdag (1831-1915).
Zo ver kwam het niet. ‘’In plaats van deze expositie moesten we alle muren leeghalen wegens de Russische invasie. We brachten onze complete collectie van 25.000 objecten in veiligheid”, vertelt Olena Zhykova, hoofd onderzoek.

Willem Jan Hoogsteder en Oekraïne

Nu in het derde jaar van deze afschuwelijke oorlog toont het Khanenko Museum toch kunst uit Nederland.Dit dankzij het initiatief van Willem Jan Hoogsteder. Hij opperde het idee voor de expositie met objecten uit zijn privécollectie. Olena Zhykova noemt Willem Jan Hoogsteder een grote vriend van Oekraïne.
Als curator van Museum Bredius zorgde hij voor een primeur. Op verzoek van Elena Zelenska voorzag hij in dit museum een audiotour in de Oekraïense taal. 
Daarmee gaf hij als eerste gehoor aan een door Elena gedaan verzoek aan musea wereldwijd. Met een audiotour in haar landstaal wil ze gevluchte Oekraïners rust en inspiratie bieden.  

Willem Jan Hoogsteder over het belang van cultuur

‘’Voor de bewoners van Oekraïne is hun cultuur van levensbelang,’’ zegt Hoogsteder. ‘’Kunst vormt een onderdeel van hun bestaansrecht. Daarop wees ook Olena Zelenska tijdens de opening van de expositie The Hague – Kyjiv.
’’Als je de cultuur uit een land weghaalt dan is het land zichzelf niet meer. Dan mist het zijn ziel. Dat  is wat de Russen proberen te bereiken,’’ stelde ze. Hoogsteder wees daarbij op het door UNESCO in 1954 ondertekende Haagse Verdrag. Dit beschermt culturele goederen tijdens een gewapend conflict.  

Willem Jan Hoogsteder: moreel support

De door Hoogsteder gehouden expositie in Kiev betekent veel voor de bewoners van Oekraïne. Het geeft hen moreel support en laat zien dat ze niet alleen staan. Dat geeft hen hoop.
‘’Cultuur is voor ons een belangrijke levenselixer’’, zegt Dmytro Koeleba,‘’Stel je voor dat musea en cultuur wegvallen. Waarvoor vechten we dan nog?’’ Als Oekraïens minister van buitenlandse verwijt Koeleba hij Westerse politici een  lakse houding.

.

Willem Jan Hoogsteder en zijn missie

Met de expositie The Hague-Kyiv steekt Willem Jan Hoogsteder de Oekraïners een hart onder de riem.  Ook bedankt hij hen daarmee voor hun moed en de offers omwille van onze vrede. Hij laat hen weer ervaren hoe het leven was voor de grote invasie. En hoe het zal zijn in tijd van vrede.
Hoogsteder bewijst met deze expositie dat Oekraïners niet alleen staan. Dat onze culturen met elkaar verweven zijn. Hoogsteder: ”De schilderijen laten zien dat we dezelfde wortels hebben. Ze brengen twee landen nog nader tot elkaar.”

Willem Jan Hoogsteder over het risico

De expositie The Hague – Kyjiv is de eerste expositie van buitenlandse schilderijen sinds de invasie. ‘’Kunst in een oorlogsgebied valt niet te verzekeren’’, stelt Hoogsteder. ‘’Dat risico heb ik genomen.’’
‘’Wij in Nederland zien kunst als een uitje. Als iets vanzelfsprekends. Voor Oekraïners is cultuur een onderdeel van hun identiteit. Ouders nemen hun kinderen mee naar musea om hen bewust te maken van culturele waarden.’’

Over de band met Den Haag

Den Haag staat bij Oekraïners bekender dan Amsterdam. Dat is de stad waar Volodymyr Zelensky een internationaal tribunaal wil. Hij hield daarover op 4 mei 2023 een toespraak in het World Forum The Hague. Zelensky wil hiermee de Russische invasie in Oekraïne veroordelen.
Op 17 maart 2023 vaardigde het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag een arrestatiebevel uit tegen Poetin. De beschuldiging luidt het deporteren van minstens 6000 Oekraïense kinderen naar Rusland.  

Stad van vrede en recht

Zelensky kiest voor Den Haag als stad van vrede en recht. Deze kwalificatie dankt ze aan het in 1913 geopende Vredespaleis. Dit staat wereldwijd bekend als icoon van vrede en recht.
Haar bestaan dankt ze aan de Russische tsaar Nicolaas II. Op diens initiatief kwamen in Den Haag in 1899 zesentwintig landen bijeen. Ze spraken over ontwapening en  internationale rechtspraak. Dit vormde de aanloop naar het Vredespaleis en Hof van Arbitrage.

31 werken uit de periode 1860 – 1930

Al deze data maken de periode 1860 – 1930 voor beide landen belangrijk. Daarom koos Hoogsteder voor de expositie in Kiev 31 werken uit deze periode. Het Khanenko museum voegde daar enkele Oekraïense schilderijen uit hetzelfde tijdperk aan toe.
Gezien de genoemde data zijn beide culturen met elkaar verweven. Daarom selecteerde Hoogsteder voor herkenbare thema’s. Inspelende op Oekraïne als de graanschuur van Europa koos hij voor akkerbouw. ‘ Anders dan in Nederland worden landbouwers gezien als helden’’, stelt hij daarbij.

De ooievaar als teken van hoop

Een ander herkenbaar thema is de ooievaar. De vogel staat in het wapen van Den Haag. Daarnaast is ze voor Oekraïners het teken van nieuw leven en hoop. Ook Koos Hoogsteder voor werken met water gezien de ligging aan zee van beide landen.
De in lange rijen wachtende  bezoekers zien verder doeken over het 19e -eeuwse Haagse leven. Verder zie je er ook schilderijen met zonnebloemen en molens. In Oekraïne hebben deze zes wieken.

Hoogsteder & Hoogsteder

Ik sprak met Willem Jan Hoogsteder in zijn pand op de Lange Vijverberg 15 in Den Haag. Dat is een kunsthandel van vader John (1931 – 2022) en zoon Willem Jan (1960). Op de gevel prijken in vergulde letters de namen Hoogsteder & Hoogsteder.
Aan het begin van ons gesprek plaatste Hoogsteder zorgvuldig  een foto van zijn overleden vader op het  dressoir. Het liefdevolle gebaar raakte me. En ik dacht aan de vele kinderen van vaders die nu vechten in de zinloze oorlog Oekraïne-Rusland.

Links naar meer info over Willem Jan Hoogsteder en Kiev

• Khanenko Museum
• website Hoogsteder & Hoogsteder
• Brediusmuseum
• De Hoogsteder Foundation werd in 2013 gesticht door Hoogsteder & Hoogsteder. 
• President Zelenski strijdt als dienaar van zijn volk voor de vrijheid van Oekraïne. In 2017 speelde hij de hoofdrol in de film ‘’Dienaar van het volk.’’ 
• De Oekraïense accordeonist geeft in Nederland benefietconcerten omwille van ambulances voor zijn vaderland. Inmiddels doet hij dit via zijn eigen door ANBI erkende stichting Music for Ukraine. Momenteel spaart hij voor zijn 4e ambulance. Deze is voorzien van tandartsapparatuur.

Wist je dat?

Een van de eerste Russische raketten explodeerde in 2022 pal naast de deur van het Khanenko Museum. Olena Zelenska noemt daarom de  expositie ‘’The Hague – Kyiv’’ de overwinning van cultuur op vernietiging.. De Oekraïense Minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Kuleba,stelt:  ‘Deze tentoonstelling is even belangrijk als een batterij Patriot raketten. Misschien wel belangrijker.’’