Puu Baaka: hoe gaan de Marrons van Suriname om met rouw?

Puu Baaka. Zo noemen de Marrons van Suriname de rouwperiode en het afsluiten daarvan. Ze zijn voor hen een voorwaarde om leed te kunnen  verwerken. Over het hoe en waarom vertelde Mariska de Jong op 1 maart in het hospice De Heideberg in Santpoort.

1 maart 2023. De zaal van het hospice De Heideberg doet exotisch aan. Hier en daar staat houtsnijwerk en er liggen doeken die behoren tot de rouwrituelen van de Marrons. Op tafel staat een pan met zo te ruiken erwtensoep. Dat maakt mij des te nieuwsgieriger.

Puu Baaka: welkomstgroet

Mariska de Jong komt binnen.Ze zingt een inheems lied. Daarna begroet ze Peter en mij plus de aanwezige vrijwilligers van Hospice Heideberg. Mariska neemt ons op in de mystieke sfeer van Puu Baaka.
Deze twee woorden betekenen ”afdoen van het rouwgewaad”. Ze behoren tot het Aukaans. Dat is de taal van de Ndyka ofwel Okanisi. Deze stam vormt samen met vijf andere de Marrons.
Dat zijn aan de Europese plantagehouders ontsnapte tot slaaf gemaakten. Eenmaal vrij bouwden ze in het oerwoud hun eigen dorpen. Hun oorsprong ligt in Afrika. Vandaar brachten slavenhalers hen onder dwang naar Suriname. Ook Nederlanders maakten zich hieraan schuldig. 

Puu Baaka en Mariska de Jong

Mariska noemt de dood mooi en tastbaar. Ze vertelt ons over haar fascinatie voor overledenen. ‘’Als kind van 13 was ik vaak bij paters. Daar maakte ik elke dag een uitvaart mee. Later wilde ik de essentie ontdekken door reizen te maken naar West Afrika en Italië.’’
Nu heeft ze haar eigen uitvaartbedrijf.  Daarin specialiseerde ze zich in uitvaarten en rouwbijeenkomsten van Marrons en Inheemsen in Nederland. De normen en regels daarvoor wijken af van die van de Nederlandse uitvaartwet. De noodzakelijke rouwrituelen zijn daarom niet of nauwelijks bekend.  

Pangi

Mariska toont ons een pangi. Dat is een speciale lendendoek die tijdens de rouwperiode wordt gedragen. Het heeft een spiritueel dessin als het verband tussen ziel en lichaam. Andere lendendoeken dragen specifieke boodschappen.
De Marrons dragen altijd een lendendoek. De symbolen daarop vertellen verhalen. Zoals het 10^e gebod om je vader en moeder te eren. Of: liefde is altijd goed. En: liefde heeft respect nodig. Zoals wij ook liefde moeten koesteren voor de geesten. De doeken versieren en bedekken trouwens ook  objecten. 

Voedseloffer

Ik kijk weer naar de pan. Ook deze behoort tot Puu Baaka. Na het aandoen van het rouwgewaad volgen het plegen van een pleng- en voedseloffer. Door het laten omvallen van de rouwbank wordt de rouwperiode tenslotte afgesloten. Daarna volgt het afdoen van het rouwgewaad en rouwband.
De Puu Baaka eindigt met een feest. Dan gaan de Marrons dansen op het ritme van drums. Ook de weduwe en weduwnaar doen daaraan mee. Na een jaar rouw mag hij/zij weer deelnemen aan de geneugten des levens. 

Leuke verrassing

Mariska wacht aan het eind van de bijeenkomst nog een verrassing van Annemiek de Winter. Zij schenkt Mariska een geurdoosje. Annemiek weet dat geuren voor de Marrons belangrijk zijn. Zij herinneren eraan hoe iemand rook.
Om haar pols draagt Annemiek een zilveren slavenarmband. Dit is het laatste cadeau dat ze van haar moeder kreeg. Ze koestert het sieraad. Zoals zij en Patricia Boer plus alle vrijwilligers dat ook doen met de gasten van het hospice. Beide zijn ze als coordinatoren de enige twee betaalde krachten van het hospice.  
Intussen ruik ik weer erwtensoep. Niet vanaf de tafel maar vanuit de keuken. Even later genieten Peter en ik en alle anderen van een kop hemelse erwtensoep. Hoe gezellig kan het zijn in een hospice.

Over Puu Baaka en Marrons

• Dankzij het verzet en de strijd van de Marrons kwam er in Suriname een einde aan de slavernij. Tradities en rituelen versterken nog steeds de onderlinge band met de gemeenschap. Ze geven troost en verbinden de zichtbare en onzichtbare werelden. Tijdens rouw doet de gehele gemeenschap mee.
• Mariska de Jong verzorgt uitvaarten en rouwbijeenkomsten voor Marrons en inheemsen.
• Immateriaal erfgoed. Rouwrituelen van de N’Dyuaka.
• Hospice de Heideberg in Santpoort telt meer dan honderd vrijwilligers.  
• Zoek je begeleiding bij het rouwen? Rouwcoach Paul Stolwijk schreef het boek ‘’Rouw verdient respect’’
• Wil je je huisdier een liefdevol afscheid geven? Brenda Molenaar verzorgt ook uitvaarten voor dieren.
• Volgens monnik Thomas Quartier slaan rituelen een brug naar het verleden.

Wist je dat Mariska de Jong ook heel goed kan koken? Ze won zelfs het wereldkampioenschap snert koken 2022. Dit wordt jaarlijks georganiseerd door de stichting Oud Hollandse gerechten.

Kijk voor meer informatie op de website van De Jong Uitvaartverzorging.