Rituelen zijn als een brug tussen ons en onze dierbare overledenen

Rituelen, Benedictijn prof. dr. Thomas Quartier in gesprek met Gerard Mathijssen (voormalig abt van de Abdij van Egmond) ,en Geerard Labeur.
Benedictijn Thomas Quartier presenteerde op 22 februari zijn boek ‘Buffet en Rozenkrans” . Dit boek over de allerlaatste levensdagen van zijn moeder maakte veel los. Ook bij de monniken. Van links naar rechts: Gerard Mathijssen (voormalig abt van de Abdij van Egmond), Geerard Labeur en Thomas Quartier.

Rituelen slaan in het heden de brug van het verleden naar de toekomst. Door de dood heen voelen we de liefde in ons branden voor onze dierbare overledenen. ‘’Die mooie momenten moeten we in stand houden’’, zegt de Benedictijn Thomas Quartier.

22 februari 2023. Vier maanden na haar overlijden voelt Thomas nog de band met zijn moeder. ‘’Er is leven na de dood’’, zegt hij. Vol aandacht luister ik met ongeveer vijftig andere personen naar zijn woorden. In ‘’Buffet en rozenkrans’’ schreef hij over haar laatste levensdagen.

Rituelen: het buffet

Thomas leest voor uit het allerereerste hoofdstuk van ”Buffet en Rozenkrans.” Hij gaf het de titel ”Feest”. Zoals elk chapiter begint ook dit met een dagboekfragment. En wel dat van maandag 26 december 2022. Zoals elke tweede kerstdag genoten Thomas en zijn moeder ook toen van een Aziatisch buffet.
Dit betrof een jaarlijks terugkerende traditie. Daaraan kwam een eind met haar overlijden op 9 september 2022. Zijn vader Paul Quartier overleed dertig jaar eerder op 19 augustus 1992. Het boek van Thomas is als een monument op voor zijn ouders.
’Mijn vader was bakker in het kleine dorp Kranenburg. Hij wilde vooral niet te veel over zichzelf praten. Door het gezinsverhaal nu te delen hoop ik mensen een spiegel voor te kunnen houden,’ zegt Thomas.

Over het belang van rituelen

Volgens Thomas maakt elke tijd deel uit van een verhaal. ‘’In het uur van de dood herkennen we het leven. In de rust die we bereiken. Alles is dan mogelijk. Alles lijkt okay. De allerlaatste woorden en handeling helpen je later om je weer met elkaar verenigd te voelen.”
Ook seculiere objecten kunnen door hun context in het laatste afscheid een rituele betekenis krijgen. ‘‘Ze zijn als een venster op de eeuwigheid, als een handvat om met elkaar verbonden te blijven door alle dood heen,” zegt uitgever Leo Feijen.

Rituelen, presentatie ''Buffet en Rozenkrans'' van Thomas Quartier, Abdij van Egmond,22 februari 2023
Elk van de 16 hoofdstukken van ”Buffet en rozenkrans” bestaat uit een dagboekfragment gevolgd door een reflectie en gedicht. Tijdens de presentatie zong Thomas enkele gedichter waarbij hij zichzelf begeleidde op de piano. Foto: Geerard Labeur.

Stilstaan

Thomas wijst op de grote nood om even stil te staan in onze voortsnellende maatschappij. Om even naar binnen te keren. Vooral tijdens die allerlaatste momenten. ‘’Het is van groot belang dat in elke omgeving van ziekte en sterfte aandacht is voor symbolen en gebaren. Na het verlies van je dierbare komen er donkere uren. Juist dan kunnen rituelen je troost bieden. Let daarom goed op wat je na het overlijden  bewaart. Weg is weg.’’
Deze woorden zie ik onderstreept in het gedicht waarmee het 9e hoofdstuk eindigt.
Op het grensgebied tussen leven en dood
Weten dat wat was niet meer terugkomt

Persoonlijke verhalen

Na de pauze en het door Stiekene Reeders voorgelezen psalm 23 volgen de persoonlijke verhalen van de aanwezigen. Ik open de sessie door te wijzen op de voor mij herkenbare woorden van Thomas. Zoals een golf van vreugde en dankbaarheid maar ook van opluchting en trots na het overlijden van mijn moeder.
’Ik wilde tot en met de dag van haar uitvaart alleen maar wit dragen’’, vertelde ik. Thomas glimlacht en reageert ad rem. ‘’Ik mag dan een zwarte pij dragen maar mijn hart was we wit na het overlijden van mijn moeder. Daarna voelde ik vooral de leegte.’’    

Rituelen. Van links naar rechts, Gerard Mathijssen, Stieneke Deens en uitgever Leo Feijen.
Van links naar rechts, Gerard Mathijssen, Thomas Quartier, Stieneke Reeders en uitgever Leo Feijen.Foto: Gerard Labeur.

In liefde verbonden

Aan het eind van deze middag vol persoonlijke verhalen staat een vrouw op. Zij vertelt dat ze tijdens het stervensuur van haar moeder naast haar in bed ging liggen. Zo voelde ze zich met haar in liefde  verbonden.  Haar moeder was al te ver heen om de woorden ‘’Ik houd van jou’’ nog te kunnen horen.
Zelf heb ik andere ervaringen. Tijdens het stervensuur van mijn man Roel (13 september 1946 – 23 november 2008) stuurde hij mij weg. Zo kreeg zijn geest de ruimte om afscheid te nemen van het aardse leven. Ik liet hem los uit liefde.
Hij was twee maanden lang palliatief. Overdag lag hij op zijn sterfbed en zat ik naast hem. ’s Nachts sliepen we in elkaars armen. Ik vroeg ik hem om afscheidsbriefjes te schrijven aan onze vrienden en kennissen. Dankzij dit ritueel kon hij het leven steeds meer loslaten.

De allerlaatste woorden

Thomas wijst erop dat al die ”laatste woorden” steeds weer anders gezegd kunnen worden. Hetzij door elkaar aan te raken of een kus te geven.  Of zoals bij die ene vrouw samen in bed te liggen of door het te zeggen.
Zo kunnen in de allerlaatste fase stervende en achterblijvende na het afscheid met elkaar verbonden blijven. ‘’Want in het afscheid is de liefde tastbaar, voor altijd. Voorbij de horizon van onze blik, tot in de eeuwigheid,’’ erkent ook uitgever Leo Feijen. 
Op verzoek van Leo schreef Thomas het prachtige boek ‘’Buffet en Rozenkrans: mijn moeders dood liturgisch beleefd.’’

Lockdown @ retraite, Prof. dr Thomas Quartier, 5 januari 2022

Rituelen

Rituelen en meer

  • Uitvaartverzorster Mariska de Jong legde zich speciaal toe op uitvaartrituelen van de Marrons uit Suriname. 
  • Perimortale ervaringen. Zo noemt de wetenschap niet verklaarbare belevenissen om en nabij het sterfbed. Mijn man Roel en ik beleefden ze tijdens de allerlaatste momenten van mijn moeder en vader. Roel zelf kreeg een bijna doodervaring waarin hij de Eeuwige van hart tot hart ontmoette.
  • De Benedictijnen van de Abdij van Egmond maken zowel bier als kaarsen. Ook kan je daar genieten van een paar dagen retraite.
  • De rituelen van de Marrons betreffen vooral ook de rouwperiode.

Wist je dat?

Wist je dat Thomas Quartier ‘’Theoloog van het jaar’’ was in 2022? Hij schreef daarover het boek ‘’Monniksvragen’’. Ook daarin schreef hj over rituelen. Vooral vier vragen stemden mij tot nadenken. Zo stelde hij de vraag: Hoe vecht je voor vrede?  

Kijk voor meer informatie en bestellen op de boekenpagina van ‘’Buffet en Rozenkrans, mijn moeders dood liturgisch beleefd’’ van Thomas Quartier. 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *