5 topfoto’s: geïnspireerd door meesterwerken in het Mauritshuis

5 topfoto’s is onze persoonlijke keuze van de expositie Flash/Back in het Mauritshuis. Hierbij lieten zestien topfotografen van nu zich inspireren door eeuwenoude meesterwerken. De tentoonstelling werd op 1 juni geopend door Koning Willem-Alexander.  

Elk van de zestien topfotografen koos voor een bepaald werk in een van de zestien zalen. Als bij een gelukkig toeval koos geen van hen dezelfde zaal. Het gaat te ver om ze allemaal te beschrijven. Ik beperk me daarom tot de vijf topfoto’s die Peter en mij het meest raakten. 

5 topfoto’s: It’s All In The Game, Ahmet Polat

De foto ‘’It ’s All In The Game’’ van Ahmet Polat opent de rondleiding. In dit werk raakt ons vooral de harmonie tussen toen en nu. Het werk zit bovendien vol spanning. Tegelijkertijd heeft het iets geheimzinnigs. Gemeenschappelijke deler is het op de voorgrond willen treden.  
Dat willen profileren geldt zowel voor de portretfoto’s van voorname personen als voor de dansers. Naast de wervelende BN’ers zit de man in de rolstoel. Hij heeft hen zijn rug toegekeerd. Alsof hij daarmee wil aantonen zich nergens iets van aan te trekken. Hij komt er wel.
‘’Hoe vonden ze het om zo te poseren?’’ vraag ik aan Ahmet. ‘’Ze vonden het onwerkelijk’’, zegt hij. Ahmet Polat neemt ons mee naar het 38,1 x 48.6 grote werkje ‘’De Dansspelers’’ van Michael Sweerts. ‘’Dit minst opvallende werkje uit 1652 gaf mij inspiratie voor It’s all-in the game’’, zegt Ahmet.

5 topfoto’s: Julia, Rineke Dijkstra

We lopen verder door de zalen van het Mauritshuis. Het is de laatste week van de jubileumexpositie ‘’In volle bloei’’. Overal genieten we van prachtige boeketten bloemen. Dan wordt ons oog getrokken door de foto ‘’Julia’’ van Rineke Dijkstra. Zij liet zich inspireren door ‘’De briefschrijfster’’ van Gerard ter Borch (27,0 x 38,3, 1655).
Het is vooral het thema dat ons raakt. Dat is een brief. Julia leest deze digitaal maar de briefschrijfster gebruikt een ganzenveer. Wat gaat er in beide meisjes om? We weten het niet. Ze poseren niet maar zijn gewoon zichzelf.
Wat ons vooral raakt is de belichting van Julia. Het licht van de smartphone schijnt op haar gezicht. Dit versterkt de intimiteit. Zoals dat ook gebeurt bij De briefschrijfster. Beide meisjes baden in het licht tegen een donkere achtergrond. Dit in de 17^e eeuw veel gebruikte clair-obscuur geven beide werken iets dramatisch.

5 topfoto’s: Vincent Mentzel,

We nemen de lift naar de eerste etage en stappen in een volgende lift naar de tweede verdieping. Wat dat betreft is het Mauritshuis een toonbeeld van toegankelijkheid. Ook voor Peter die met zijn loopfiets intens geniet.
Dat geldt ook voor de foto van Vincent Mentzel. Deze kreeg als titel: Tachez de garder toujours un morceau de ciel au dessus de votre vie. Dit is een uitspraak van Marcel Proust. ”Probeer altijd een stukje lucht boven je leven te houden.”
Mentzel liet zich inspireren door ‘’Gezicht op Delft’’ (115,7 x 96,5 cm, c 1660/1661) . Dit werk  van Johannes Vermeer behoort tot de meest geliefde werken van het Mauritshuis. ‘’Ik stond op de plek waar Vermeer dit schilderde maar ontdekte dat ik de hoogte in moest’’, vertrouwt Mentzel ons toe.
Mentzel nam zijn foto vanaf de negende etage. Zo zag hij hetzelfde als Vermeer maar alleen anders ingevuld.  ‘’Eigenlijk is het nog maar een schim van wat het was’’, zegt Mentzel. ‘’Het huidige gezicht is te lelijk voor woorden. Ik kan wel huilen omdat de stad naar de filistijnen is geholpen.’’
Volgens Mentzel was Vermeer gefascineerd door Hollandse luchten. De lucht is het enige echte mooie op deze foto. Vermeer romantiseerde maar Mentzel verruwde. Blikvanger in deze foto is een vuilcontainer. ‘’Dat is een stinkboot die twee keer per dag hier passeert’’, zegt Mentzel.

Lamentation, Carla van de Puttelaar

Een van de uitverkorenen voor Flash/Back is Carla van de Puttelaar. ‘’Ik vind het leuk om mee te mogen doen’’, zegt ze. Ze vond haar inspiratie in het werk ‘’De bewening van Christus’’ (130,1 x 80,6 cm. 1399/1400) van Rogier van der Weyden.
‘’Hij is mijn meest favoriete schilder. Zijn werk ontroert me. Bij het zien ervan zou je vanzelf diep religieus worden. Zelf ben ik dat niet maar ik wil wel mensen met elkaar verbinden.’’
Geraakt door de schoonheid maar ook het bizarre van deze foto staren Peter en ik naar de ‘’Lamentation’’. We zien vier naakte vrouwen op dure gedrapeerde stoffen. In het midden daarvan vangt een wit laken het lichaam op van een vrouw met duidelijk zichtbare ribben. Zij verbeeldt de Christusfiguur in het werk van Rogier van der Weyden.  Evenals bij Van der Weyden komen ook in de ‘’Lamentation’’ de stoffen uitdrukkelijk in beeld. Zo dept Maria Magdalena haar ogen met haar kleed. De riem en andere stoffen strijden om de aandacht. In de ‘’Lamentation’’ zorgen het zijde en brokaat voor meer dynamiek.

6 topfoto’s: Mama i beba, Sanja Marušić

Adembenemend mooi vind ik de foto ‘’Mama i beba’’ van de Nederlands-Kroatische fotograaf Sanja Marušić. In een landschap van gele zandheuvels en blauwe bergen staren vijf vrouwen naar de persoon voor hen. Het gezicht wordt gevormd door een stralenkrans. In haar armen draagt ze een kindje.   
Inspiratie voor dit werk bood ‘’De aanbidding der herders’’ (95,7 x 125 cm, 1617) van Jacob Jordaens. Op dit serene en vertederende doek aanbidden herders het slapende kindje Jezus. Als kijker zorg je er ervoor de stilte niet te verstoren.  
In ‘’Mama’’ smelten vier culturen samen. Het is een christelijk verhaal over een Joods kindje. Dit wordt aanbeden door personen in islamitische kaftans. Op hun hoofd dragen ze Chinese hoeden.
Samen vormen ze een eenheid. Het doet er niet toe wie ze zijn. Alle aandacht richt zich op dat kindje gehuld in geel. Omgeven door het wonderlijke landschap van Kroatië. ‘’Vlakbij de plaats waar mijn vader werd geboren’’, zegt Sanja Marušić  

5 topfoto’s, meer over de makers

• Flash Back is in het Mauritshuis te zien tot 16 oktober 2022.
• Ahmet Polat; De Turks-Nederlandse mode- en documentaire fotograaf werd in 2014 uitgeroepen tot Fotograaf des Vaderlands.  In zijn werk slaat hij een brug tussen de Nederlandse en Turkse cultuur.
• Rineke Dijkstra won in 2017 voor haar gehele oeuvre de Hasselblat Award. Ze staat vooral bekend om haar foto’s met kinderen.
• Vincent Mentzel werkt sinds 1970 voor het Nederlands Handelsblad.
• Carla van de Puttelaar is gespecialiseerd in portretfotografie.
• Sanja Marušić staat vooral bekend om haar kleurrijke werken.
• Bij de expositie behoort de tweetalige catalogus flash/back, een uitgave van Hannibal.

Wist je dat?

Wist je dat je de schatrijke Nicolaas Johan Steengracht van Oostcapelle de eerste directeur van het Mauritshuis was? Hij voorkwam de sloop van kasteel Duivenvoorde .

Kijk voor mooie exposities op de website van het Mauritshuis in Den Haag.

Koning Willem-Alexander was eerder aanwezig in Brielle, bij de opening van het jubileumjaar 450 jaar vrijheid. Verder woonde hij ook de viering bij van 750 jaar Gouda.