Ontelbaar zijn mijn voetstappen in de Nicolaaskerk Baarn. Vanaf mijn prilste jeugd namen mijn ouders mij elke week mee naar de mis. Nog herinner ik mij de Latijnse gezangen. Voor het onderzoek naar mijn oom missionaris Bernardus van Klaarwater keer ik sinds lang weer terug. Ik heb een afspraak met archivaris en historica Jean-Marie Stokkermans.
Het geeft een vreemd gevoel wanneer je na zoveel jaren je geboortedorp bezoekt. Alsof je na het nemen van de afslag met je auto een film inrijdt. Het eerste wat opvalt, zijn de vele veranderingen. Wat bleef is de Nicolaaskerk Baarn (1904).
In 1988 en 1989 kwam ik hier voor het laatst. Dat was tijdens de uitvaart van mijn moeder en vader. Ik zie dat de kerk veranderd is. Ik mis de kerkbanken met vooraan de naamplaatjes van belangrijke parochianen.
Even later ontmoet ik Jean-Marie Stokkermans. Een charmante dame die zowat alles weet over de historie van de Nicolaaskerk Baarn. Sinds tien jaar woont ze in mijn geboortedorp. Nu helpt ze me met het onderzoek naar mijn oom missionaris Bernardus van Klaarwater.
Ze was niet altijd een ”Barinees”. Als dochter van een geoloog werd ze geboren in Madrid. Daarna verhuisde het gezin naar Italië en België. Sinds haar 18e woont ze in Nederland. Na haar promotie Civiele techniek aan de Technische Universiteit Delft kreeg ze een functie bij Rijkswaterstaat. Ze doet o.a. internationaal werk met de VS, China en Europa.
’Waarom ben je geschiedenis gaan studeren?’’ wil ik weten.
Ze zegt: ‘’Geschiedenis heeft mij altijd enorm getrokken. Op een gegeven moment wilde ik meer dan een amateur zijn die geschiedenis boeken las. Ik zocht een professionele aanpak.
Toen ben ik het ook part-time gaan studeren in Leiden. Het was altijd een feest om naar college te gaan want het is een prachtige studie. Geschiedenis leert ons begrijpen waarom onze wereld is zoals het is en leert ons ook relativeren. Een bekende uitspraak die ik treffend vindt: ’the past is a foreign country they do things differently there.’’
Ik heb nog een vraag: ‘’Wat boeit je in historie van de Nicolaaskerk?’’
“In Baarn raakte ikgeboeid door het gemeenschapsgevoel en de samenhorigheid van de Nicolaaskerk. Iedereen kende elkaar en wist wat er zich afspeelde. In het dorp kwam je altijd wel een bekende tegen. Ik ontdekte dat ik een betovergrootmoeder had uit Baarn- dat was wel erg leuk! Zo hoorde ik er ook een beetje bij!
Jean-Marie Stokkermans neemt me mee de kerk in. Gevraagd naar wat haar het meeste raakt, antwoordt ze prompt: ‘’ Maria van Baerne speciaal mooi. Het is een beeld uit 1735, dus eigenlijk uit de tijd van de schuilkerk. Ze is ook heel eenvoudig en mooi. Maria is sinds eeuwen onze beschermende moeder.’’
We lopen naar het hoofdaltaar. Het oogt anders dan dat ik mij herinner. ”Conform de liturgie van het Tweede Vaticaanse Concilie is het altaar nu meer open en naar voren gericht. De schilderingen achter het altaar zijn niet meer gerestaureerd. Dat kon niet”, legt Jean-Marie uit.
Onveranderd gebleven zijn de door de Hilversums kunstschilder Adriaen Brouwer gemaakte kruiswegstatie en het hoofd-en Maria-altaar gebeeldhouwd door Jos. Graven uit Den Bosch. Deze religieuze kunstwerken komen nog uit de vroegere Nicolaaskerk Baarn (1861).
Na ruim 30 jaar werd deze te klein en kreeg de kerk haar huidige vorm.
Genoemde kunstwerken golden destijds als een nieuwe dageraad voor katholieke kunst. Het was slechts acht jaar na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853.
Katholieken trachtten de door de reformatie verlorene gegane religieuze kunst te herwinnen. De Nicolaaskerk Baarn behoorde tot de eerste kerken waarvan de muren weer beschilderd werden. Na de kale kerken van de Reformanten en de schuilkerken was dit voor de katholieken een verademing.
In het Letterkundig Maandschrift ‘’De Katholiek’’ van december 1865 roemt het interieur van de Nicolaaskerk Baarn in superlatieven. ‘’De schilder en beeldhouwer hebben zich gewacht voor het uiterste. Dat alleen zijn voldoening zoekt in de vormen. Zonder de grond met juistheid in aanmerking te nemen en daardoor in ieder kunstwerk de stempel van Christelijke kunst ontkent.
Maar de poorten van dat heiligdom ontsluiten zich. En daar verschijnt ons een reeks van schilderingen, in choorschelp en triomfboog verdeeld, en midden daarin een altaar van wit marmer, een visioen des hemels.’’
In de volgende passage lees ik: ‘’…wat verkondigt ons dat geheel? Het antwoord hiertoe ligt zo onmiddellijk voor de hand, dat eenieder het reeds gegeven heeft: dat geheel is de luide, de schitterende verkondiging der Godheid in Christus, in onze dagen aangevallen en gehoond.’’
Regelmatig schrijf ik over geloof, spiritualiteit, mentale gezondheid en zingeving. Bijvoorbeeld over de gevolgen van ontkerkelijking en het zoeken naar nieuwe wegen.
Alphen aan den Rijn , 24 april 2024, Museumpark Archeon. Burgemeester Liesbeth Spies is trots…
Klaus Kenneth overleefde zijn eenzaamheid met zijn gitaar en meisjes totdat hij God vond Klaus…
200 jaar KNRM, Katwijks Museum, expositie Redders op zee. De KNRM (Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij)…
Rouwverwerking, lezing van rouwcoach Paul Stolwijk voor Bij Barth, Bartholomeuskerk Poeldijk, 5 april 2024. Vlnr:…
Grimbergen, prior Johan Goossens van de abdij der Norbertijnen. Op de achtergrond de abdij en…
Maassluis, 1924, koningin Wilhelmina zwaait naar de burgers vanaf het balkon van het raadhuis (nu…