Loterijfonds Ravenstein stapt naar Congregatie van de Clerus in ’t Vaticaan

Loterijfonds Ravenstein dateert uit 1729. Dankzij de opbrengst van de loten kreeg Ravenstein in 1735 haar Luciakerk. Op 30 juni liet het bisdom de kerk ontruimen. Dit ondanks een op 29 juni ingediend bezwaarschrift aan bisschop De Korte.

Juridisch bezien diende na het door het fonds ingediende bezwaarschrift een maand wachttijd te volgen.  ‘’ Die tijd wilde ik  gebruiken om nog eens goed in gesprek te gaan met het bisdom’’ zegt  Martin Jan van Mourik, voorzitter van Loterijfonds Ravenstein.

Loterijfonds Ravenstein

Het op 10 oktober 1729 opgerichte loterijfonds diende om katholieke instellingen te ondersteunen. In die tijd kenden vele plaatsen een loterijfonds. Behalve om geld winnen kende het ook een ander doel. Met het kopen van een lot kon men zich en plaatsje in de hemel verwerven.
De trommelslager spoorde de burgers aan met de woorden: ‘’Legt in om ’t gewin, terwijl den hemel ter copen is. Die thoogst heeft salt in hoogst des hemels sitten proncken.’’ (Bron: Anita Boele, Leden van een lichaam. Denkbeelden over armen, armenzorg en liefdadigheid in de Noordelijke Nederlanden 1300-1650.)

Loterijfonds Ravenstein en Luciakerk

Dankzij de opbrengsten van Loterijfonds Ravenstein kreeg het vestingstadje in 1735 haar Luciakerk. De kerk was de enige katholieke kerk in de noordelijke Nederlanden. Elders in dit gebied was alleen het calvinisme toegestaan.
In het Land van Ravenstein heerste godsdienstvrijheid. Terwijl katholieken elders samenkwamen in schuilkerken kreeg Ravenstein haar prachtige in barokstijl gebouwde Luciakerk.
Het Land van Ravenstein behoorde niet tot de Republiek der Noordelijke Nederlanden maar tot het graafschap Palts-Neuburg. Het wapen van bouwheer Karel III Philip van de Palts bevindt zich boven de ingang van de kerk.
 ‘’Van heinde en verre kwamen de mensen naar hier om het afwenden van epidemieën af te smeken bij de Heilige Lucia. Als dank schonken ze tal van kunstschatten die deel van het interieur en de inventaris van de kerk zijn geworden.’’
Op 30 juni liet het kerkbestuur een deel van de inventaris en de kunstcollectie van de Luciakerk weg halen voor opslag in Den Bosch. Dit werd in Ravenstein als zeer pijnlijk ervaren. Niet alleen omdat dit tegen de kerkelijke regels was (van het ingestelde bezwaarschrift ging immers een opschortende werking uit), maar ook omdat het verwijderen van de kunst onoordeelkundig gebeurde, deels op een platte wagen, in de regen. Ravenstein sprak er schande van. En dat terwijl de zaak juridisch bezien diende te worden opgeschort tot eind augustus.

Loterijfonds en parochiebestuur in Schaijk

Het kerkbestuur in Schaijk betreft een fusie van parochies. Op voordracht van dit bestuur  besloot de bisschop de kerk aan de eredienst te onttrekken. Dit wegens haar nieuwe bestemming.  
In 2015 sloot het kerkbestuur de Luciakerk wegens rot in de kapconstructie. In juni 2020 kochten drie bewoners uit Ravenstein de Luciakerk.  Ze willen het verbouwen tot een concerthuis annex congrescentrum. Het kerkbestuur in Schaijk ziet dit blijkbaar als een reden om de kerk te ontheiligen. Dat betekent geen missen of andere kerkelijke vieringen, zelfs niet voor een uitvaart of huwelijk.
‘’De kerkwetten schrijven voor dat vervolgens alle interieurdelen die met die eredienst te maken hebben uit het gebouw worden verwijderd. Maar gelukkig zijn de inzichten wat dat betreft de laatste jaren gewijzigd. Wij willen hier geen lege huls achterlaten. Zo blijft het barokke hoogaltaar behouden, net als de koorbanken, de preekstoel en het orgel. Ze horen bij het gebouw,” legde Harry Boot uit aan de parochianen. Hij is als lid van het parochiebestuur in Schaijk belast met Bouwzaken in portefeuille.

Loterijfonds Ravenstein en haar bezwaarschrift

Loterijfonds Ravenstein wijst in haar bezwaarschrift aan bisschop De Korte op het kunnen behouden van de religieuze functie. ‘’Zowel bisschop als kerkbestuur wensen niet te onderzoeken of de Luciakerk voor de eredienst kan worden behouden met een profane, waardige nevenbestemming.” zegt Kees Verhoeckx, secretaris van het Loterijfonds Ravenstein.
‘’In Frankrijk en Duitsland zie je dat overal. De kerk blijft er een plek van bezinning, waar toeristen een rustmoment vinden. De parochie hoeft een gewijde plek niet in eigendom te hebben om ze op gezette tijden te gebruiken’, aldus Van Mourik.
In  een twaalf pagina tellende reactie stelt bisschop Gerard de Korte onder meer dat bij het besluit terdege rekening is gehouden met de wensen en het zielenheil van de Ravensteinse gemeenschap.
Kort samengevat stelt Freek van Genugten van het Bisdom Den Bosch:  . “Er komt een nieuwe bestemming met een ander karakter. Dat nevengebruik staat in de katholieke kerk wat op gespannen voet. De kerk is dan geen gewijde ruimte meer.
Trouwens, het rooms katholieke kerkelijk leven kan in Ravenstein gewoon verder gaan. De vieringen komen in de protestantse kerk in de vestingstad. Of in de vlakbij de kerk gelegen Josephkapel.”
Van Mourik haalt zijn schouders op.  ‘’Het is de slager die zijn eigen vlees keurt“, reageert hij op de afwijzing.
Verder stelt het Loterijfonds Ravenstein dat er geen overleg plaatsvond. ‘’De bisschop kan op geen enkele wijze aantonen dat het volgens de kerkelijke regels vereiste overleg is gevoerd met de parochianen en de lokale gemeenschap,’’ zegt van Mourik.

Loterijfonds en Congregatie van de Clerus in Rome

Het bestuur nam nog diezelfde dag het besluit om bezwaar aan te tekenen bij de Congregatie van de Clerus in Rome. Het beroep richt zich op het feit dat het parochiebestuur had verzuimd om de gemeenschap te horen in zake de onttrekking van de kerk aan de eredienst.
Daarmee was de parochianen de mogelijkheid onthouden om de zogenaamde ‘ernstige redenen’ aan te vechten. Voor het Loterijfonds was dit de reden om eerst bezwaar aan te tekenen bij de bisschop en in tweede instantie beroep in te stellen in Rome.
Of dit veel uithaalt valt nog te bezien. De Nederlandse kardinaal Wim Eijk is lid van de congregatie. Hij kondigde een golf van kerksluitingen aan. In Ravenstein hopen ze dat de bezwaren alsnog gegrond worden verklaard. 
Van Mourik:  “Het zou ook voor de bisschop onbestaanbaar moeten zijn dat de stad Ravenstein, anno 1360, verder moet zonder een Rooms Katholieke kerk. Met het onttrekken aan de eredienst verliest vestingstad Ravenstein haar historische betekenis.’’ 

Stichting Loterijfonds Ravenstein en de Luciakerk

• De Congregatie voor de Clerus regelt kerkelijke zaken die onder de Heilige Stoel vallen. Hieronder vallen ook zaken met betrekking tot parochies.
  Marjolein van Weegen maakte in 2016 voor haar studie filantropische studies aan de VU een scriptie over het Loterijfonds Ravenstein.  
  ‘’Een kerk is meer dan een hoop stenen’’, stelt diaken Rob Mascini.
  Omroep Brabant over het voor de eredienst blijven behouden van de Luciakerk.

Wist je dat?

Wist je dat volgens recent onderzoek van dagblad Trouw een op de vijf kerkgebouwen in Nederland – zowel protestantse als katholieke – niet meer in gebruik zijn als kerk? Veel kerken worden volgens het onderzoek omgebouwd tot een cultureel of maatschappelijk centrum of tot een woongelegenheid.

Wil je meer weten over de ontwikkeling van de Luciakerk? Kijk dan op de website van stichting Luciakerk.

Regelmatig schrijf ik over kunst. Dat leidt tot vele uitnodigingen. Zoals voor de opening van de expositie Flash/Back in het Mauritshuis. Hiervoor lieten zestien fotografen zich inspireren door eeuwenoude meesterwerken. De expositie werd geopend door Koning Willem-Alexander. Ze vond plaats op 1 juni 2022 ter ere van de 200e verjaardag van het Mauritshuis.