Herman Boerhaave : fietsen en wandelen door het leven van een genie

Herman Boerhaave geldt als een van de belangrijkste wetenschappers van de Gouden Eeuw. Zelfs in China kenden ze hem. Maar wie was hij? Dankzij deze fiets- en wandelroute van Dorpsmarketing Oegstgeest leren we hem kennen.

Van de wieg tot het graf voert de fiets-en wandelroute Herman Boerhaave langs het werk, de huizen en de tuinen van deze briljante geest. De route begint en eindigt bij Landgoed Oud-Poelgeest in Oegstgeest. Daar bracht Boerhaave de laatste veertien jaar van zijn leven door.

Haarlemmertrekvaart

Hij maakte regelmatig gebruik van de trekschuit over de Haarlemmertrekvaart tussen Voorhout en Leiden. Een paard trok de schuit over het water. Wanneer het jaagpad aan de andere zijde verder liepen staken paard en jager een brug over.
Dat gebeurde ook bij Oud Poelgeest. De jager koppelde het beest los, stak samen met hem over de brug en bond het dier weer vast. Tijdens het wachten stapte Boerhaave samen met anderen in of uit.
Verder dan Voorhout en Leiden kwam hij niet of nauwelijks. Zijn verste reis was naar de universiteit van Harderwijk. Toch werd hij wereldberoemd. Zelfs in China kenden en kennen ze hem.

Boerhaave: diepgelovig en goed Christen

Als zoon van de hervormde dominee Jacobus Boerhaave groeide Herman op in Voorhout. Boven de deur van zijn geboortehuis staat in het Latijns de zin: ”De deur staat voor u open, maar het hart nog meer.”
Links bij de ingang staat een tulpenboom afkomstig van een stek uit Boerhaaves tuin rondom Oud Poelgeest. Ze is herkenbaar aan een dikke knolvoet onderaan de stam, de grote hoogte en tulpachtige bladeren.
Aanvankelijk koos hij voor een kerkelijke loopbaan. Totdat hij het tijdens een reis met de trekschuit opnam voor Spinoza. Sindsdien zagen zijn tijdgenoten hem ten onrechte als een aanhanger van de Joodse filosofie.
En dat terwijl er al zoveel schermutselingen tussen geestelijken plaatsvonden. Rekkelijke en preciezen redetwistten met elkaar over de vraag of je wel of niet door het doen van goede werken in de hemel kwam.

Boerhaave als wetenschapper

Voortaan wijdde Boerhaave zich aan de wetenschap. Hij schiep orde in de medische chaos. Hij legde verband tussen de oude Griekse wetenschap en nieuwere bevindingen.
In 1717 bezocht tsaar Peter de Grote de plaats Leiden speciaal om Boerhaave te ontmoeten. Vorst en wetenschapper spraken elkaar van vijf tot zeven uur ’s ochtends.
In 1722 schreef Boerhaave hem: ‘’Ik denk dat u het beste mijn vindingen in de ontleedkunde verstaat.’’ Deze ontledingen vonden plaats tijdens de winter in de publieke snijkamer van het huidige Rijksmuseum Boerhaave.

Boerhaave en de Hortus Botanicus

Van 20 maart 1709 tot 1730 was Boerhaave rector van de Hortus Botanicus in Leiden. Toen deze tuin te klein werd voor zijn onderzoekswerk kocht hij het verwaarloosde landgoed oud Poelgeest. De tuin van het kasteel was liefst 24x groter dan die van de academie.
In Oegstgeest gaf hij de beroemde Zweedse wetenschapper Corela Linnaeus toegang tot zijn exotische tuin. Samen zochten ze naar een betere indeling van planten en bloemen.
Linnaeus stelde voor om de meeldraden, stampers en bloemblaadjes van bloemen en planten te tellen. Dat vond Boerhaave zeer beloftevol.

Boerhaave als integer mens

Helemaal soepel verliep de ontmoeting tussen beide geleerden niet. Linnaeus vertelde in een interview met een Hamburgse krant dat hij correspondeerde met Boerhaave. Dat klopte niet.
Boerhaave, integer als geen ander, ergerde zich eraan. Hij weigerde de Zweedse wetenschapper te ontvangen. Vooral omdat deze geen aanbevelingsbrieven van collega-wetenschappers liet zien.
Uiteindelijk kwam er toch een afspraak. Tijdens deze eerste ontmoeting ergerde Boerhaave zich aan de betweterigheid van zijn veel jongere collega.
Wel kwam Linnaeus met een briljant idee. Hij stelde voor om het aantal meeldraden, stampers en kelkbladen te tellen. Zo ontstond er een betere indeling van bloemen en planten.Boerhaave gaf hem daarvoor toegang tot de exotische tuin van Oud Poelgeest.

Boerhaave als christelijk humanist

Boerhaave was een christelijk humanist. Door zich terug te trekken op Oud Poelgeest hoopte hij op meer rust. Dat kreeg hij niet. Aandacht voor studenten, collega’s en patiënten vulde steeds weer zijn overvolle agenda.
De werkdruk bleef hoog, terwijl zijn gezondheid afnam. In de vroege ochtend van 1738 overleed hij op 69-jarige leeftijd. Maria Drolenvaux bleef alleen achter met hun enige dochter.
Mara was de dochter van een schatrijke koopman. Dankzij de erfenis behoorde Boerhaave tot de rijkste mensen uit zijn tijd. Toch bleef zijn leuze: Simplex sigilum veri: eenvoud is kenmerk van het ware.

Fiets- en wandelroute Herman Boerhaave

• Van de wieg tot het graf: langs het werk, de huizen en tuinen van Herman Boerhaave: · Kasteel Oud Poelgeest, hier woonde en werkte Herman Boerhaave, Poelgeesterweg 1, 2341 NM Oegstgeest, tel. 071 5174224, nu hotel-restaurant.
• Voorhout: Boerhaavehuis en Boerhaavetuin. Op monumentendag staat de linkerkamer van het huis open voor publiek. De tuin is gratis te bezoeken van maandag tot en met zaterdag van 10 tot 16 uur en op zondags van 12 tot 16 uur,
• Rijksmuseum Boerhaave; zeer interessant museum, gevestigd in het voormalig Caeciliagasthuis waar Herman Boerhaave zijn klinische lessen aan het bed van patiënten gaf.
• Hortus Botanicus Leiden, Rapenburg 73, 2311 GJ Leiden, 071 5275144,
• Oegstgeest staat ook bekend als schrijversdorp.
• Voorhout; het Overbosch. Hier staat een Tulpenboom; een nazaat van de tulpenboom die door Boerhaave is geplant bij Kasteel Oud Poelgeest. De Stichting Vrienden van het Overbosch nam mede het initiatief tot de Boerhaave fiets- en wandelroute.
• Leuk om te doen is ook fietsen door het land van Ravenstein.

Wist je dat?

Wist je dat Boerhaave door zijn tijdgenoten ‘’Communis Europae Praeceptor’’ werd genoemd? Ofwel: ‘’leermeester van Europa’’? Niet alleen zijn didactische gaven en zijn inzet, maar ook zijn goed en helder spreken trokken destijds tweeduizend studenten naar Leiden.

Fiets- en wandelroute Herman Boerhaave is een initiatief van Dorpsmarketing Oegstgeest. 

Regelmatig geef ik tips voor een dagje uit of een paar dagen weg. Zoek je een leuk B&B, ga dan eens naar de B&B Anthoniushoeve in Lomm bij Arcen.  In deze omgeving valt veel te beleven.
Voor de Stichting Promotie Recreatie En Toerisme (PRET) blog ik regelmatig over hun Hollandia Netwerk Bijeenkomsten. Deze belichten de toeristische en recreatieve mogelijkheden van een bepaalde locatie. Op 18 mei 2022 vierden ze in Leiden de 75e Hollandia Netwerk Bijeenkomst.