Japanse prenten en hun licht inspireerden Vincent van Gogh

Vervallen tot het voorwerp van dorpse roddel vluchtte Vincent Van Gogh (Zundert 1853-Auvers sur Oise 1890) vanuit zijn woonplaats Nuenen naar Parijs. Daar kwam hij in de ban van Japanse prenten. Wat dat betekende zie je in de expositie Van Gogh & Japan, van 23 maart t/m 24 juni 2018.

In november 1885 verliet Vincent van Gogh de Brabantse heide. Net als zijn vader wilde hij zich als predikant inzetten voor de mensen, maar ze begrepen hem niet. Hij vereenzelvigde zich te veel met de armen. Ze verklaarden hem voor gek.
Daarom wilde Vincent naar Parijs. Sinds de Verlichting stond Parijs bekend als een verlichte stad door de vele daar wonende kunstenaars en wetenschappers.

In de ban van Japanse prenten

Eind 19^e eeuw was de lichtstad volkomen in de ban geraakt van alles wat Japans was. de Japanse kunst. Na jarenlang afgesloten te zijn geweest van de rest van de wereld opende Japan zich in 1854 voor buitenlandse handel. Al snel overstroomden Japanse prenten de Franse hoofdstad.
Ook Vincent raakte in de ban van Japan. Zijn indrukwekkende verzamelwoede zie ik in het prentenkabinet van de expositie ‘’Vincent van Gogh & Japan’’. Al kijkende ontdek ik zijn drijfveer. De Japanse prenten hebben sterke en levendige kleuren. De afbeeldingen zijn komisch en laten mij glimlachen. Als een soort therapie verdreven ze de grauwe gevoelens van Vincent.

Japanse prenten en het licht

Vooral het licht op de Japanse prenten raakte Vincent. Volgens Henri de Toulouse Lautrec (1864-1901) was er in de Provence nog meer licht. Op zijn advies vertrok Vincent naar het in de Provence gelegen Arles. Daar vestigde hij zich in februari 1888. Aan zijn broer Theo schreef hij op 23 of 24 september 1888:
‘’Welnu, is dat niet zowat een hele godsdienst die ons geleerd wordt door de Japanners, die zo eenvoudig zijn en zo in de natuur leven, alsof zij zelve bloemen waren?
En het lijkt me dat men de Japanse kunst niet kan bestuderen zonder zelf veel opgewekter en gelukkiger te worden en dat die ons doet terugkeren naar de natuur ondanks onze opvoeding en wereld vol conventies.’’

Doeken van Van Gogh vergeleken met Japanse prenten

Tijdens de expositie ‘Van Gogh & Japan af’’ laat het werk van Van Gogh zich steeds vergelijken met Japanse prenten. Onder de indruk raak ik vooral ook van de vele door Van Gogh geschilderde doeken uit 1888. Volgens mij schilderde hij dag en nacht.
Aan zijn broer Theo schreef Vincent. ‘’Ik ben in een werkwoede omdat de fruitbomen in bloei staan en ik een boomgaard uit de Provence wil maken in een monsterachtige vrolijkheid.’’

Vincent van Gogh en Paul Gauguin

Samen met de schilder Paul Gauguin (1848-1903) wilde Vincent in een geel huis een gemeenschap van schilders stichten. Dat liep anders af. Op 23 december 1888 vloog Vincent zijn vriend Paul met een scheermesje naar zijn keel en sneed vervolgens zijn eigen oor af.
Sindsdien waren er tussen fantaseren over filosofie en theologie nog maar weinig momenten dat Vincent normaal was. Vincent werd geestesziek. Volgens de fraaie catalogus bij “Van Gogh & Japan’’ werd Vincent op 8 mei 1889 tot 16 mei 1890 opgenomen in de inrichting Saint-Paul-de-Mausole in Saint-Rémy-de-Provence.

Vincent van Gogh en Katsushika en Utagowa Hiroshige

Ondanks zijn heftige aanvallen bleef Vincent zeer productief. Doeken uit deze tijd zie ik aan het eind van de expositie ‘’Van Gogh & Japan’’.
In de ‘’Amandelbloesem’’(Saint Rémy 1890) kijk ik omhoog naar bloeiende takken afgetekend tegen een blauwe lucht. De Japanse kunstkenner Tsukasa Kodera veronderstelt dat dit ‘’omhoog kijken’’ is ontleend aan composities aan de Japanse schilder Katsushika Hokusai.(Bron: Catalogus van Gogh & Japan).

Afgeknotte boomstammen

In ‘’Kreupelhout met twee figuren’’ (1890) zie ik een bos van paarse boomstammen. Ze zijn afgeknot daar waar de bladeren beginnen. Deze stijl zou volgens Cornelia Homburg ontleend zijn aan de Japanse schilder Utagowa Hiroshige (Bron: Catalogus van Gogh & Japan).
Zo vergelijkt de catalogus en uiteraard de expositie ‘’Van Gogh & Japan’’ steeds de invloed van de Japanse schilders op het werk van Vincent van Gogh.

‘’Vincent van Gogh streefde er steeds naar om met zijn doeken in eigen levensonderhoud te voorzien. Pas na enkele exposities in Parijs leek dat te gaan lukken. Toch kwam het niet zo ver. Op 29 juli 1890 schoot Vincent zich een kogel door zijn borst en overleed.
Vincent van Gogh bracht eenvoudige mensen vanuit de duisternis van hun bestaan naar het licht en maakte hen onsterfelijk.

Beroemde schilderijen van Van Gogh te zien tijdens ‘’Van Gogh & Japan’’

• Beroemde schilderijen en tekeningen van Van Gogh uit collecties van over de hele wereld zijn te zien tijdens ‘’Van Gogh & Japan’’ waaronder:
  ● Het Zelfportret met verbonden oor (1889), een schilderij dat sinds 1930 niet meer in Nederland getoond is.
  ● Zelfportret (1888),
  ● De wiegster (Augustine Roulin) (1889),
  ● De Arlésienne (Marie Ginoux) (1888),
  ● La Crau met bloeiende perzikbomen (1889) en Kreupelhout met twee figuren (1890).
  ● Japanse lakkunst behoort tot de mooiste van de wereld.

Wist je dat

Wist je dat er voor het eerst een tentoonstelling van deze omvang aan dit onderwerp wordt gewijd.

Kijk voor meer informatie op de website van het Van Gogh Museum.