Berlijn :na de val van de muur werd de stad trendsetter van moderne kunst

Berlijn vierde in 2015  feest. Dat jaar was het 25 jaar geleden dat de muur viel. Was het destijds de belangrijkste cultuurstad van de DDR, inmiddels groeide Berlijn uit tot  de meest dynamische kunstscene van Europa. 

Telde Berlijn in 1990 slechts tien galeries, nu zijn dat er meer dan 400. Over de invloed van de val van de muur op de kunst. Een interview met Ellen Blumenstein,  hoofdcurator van ‘KW (Kunst-Werke) Berlin’:  hèt Instituut voor Moderne Kunst.”

Trendy Berlijn

Een trendy locatie met aan de ene kant houten tafels en stoelen en aan de andere kant koks en mensen die opscheppen. Daartussen een plank met zelfgemaakte pasta, taart en verrukkelijke salades. We bevinden ons in de Kantine van architectenbureau David Chipperfield, in Ost-Berlin.

kunstwereld van Berlijn

In de Kantine komt de kunstwereld samen. Onder hen bevinden zich zowel mensen uit Amerika, als uit andere delen van de wereld. “Na de val van de muur (9 november 1989) werd Duitsland een stad om te ontdekken, ” zegt Ellen Blumenstein, sinds begin 2013 hoofdcurator van ‘KW (Kunst-Werke) Berlin’:  hèt Instituut voor Moderne Kunst.”

Dynamisch Berlijn

Na de val van de muur ontwikkelde de stad zich tot de meest dynamische kunstwereld van Europa. Blumenstein: “Gedurende het eerste decennium na de Wende was het voor kunstenaars hier goed toeven.
Voor 27 Duitse Mark (13 euro) per maand huurde je al voor een maand een woning. Daardoor konden de kunstenaars zich uitsluitend richten op hun kunst. Ze hoefden geen geld te verdienen of een galerie te vinden. Overal vandaan trokken kunstenaars naar Berlijn met in hun kielzog galeriehouders.”

Zelfexpressie, een nieuw fenomeen

De val van de muur had ook zijn invloed op de al in het Oostblok gevestigde kunstenaars, van wie de werken te zien waren in o.a. de galeries van Max Hetzler en Eigen + Art. Blumenstein: “In de DDR was de kunst was vooral politiek gericht en staatsgezind. Het accent lag vooral op sociaal gerichte kunst.
Zo was in de DDR het afbeelden van de persoonlijkheid van een mens en zijn sociale rol een geliefd onderwerp. Individu en maatschappij zijn nu eenmaal onlosmakelijk, met elkaar verbonden en met elkaar in tegenspraak. Na de val van de muur kwam hierop een contrabeweging gericht tegen de staatsideologie van voorheen. Kunst werd vooral een middel van zelfexpressie met persoonlijke thema’s”

Kunstwereld Berlijn staat onder druk

Sinds het laatste decennium staat de kunstwereld in Berlijn zwaar onder druk. Blumenstein: “Het laatste decennium is de huur met 500% verhoogd. Op zoek naar een beter bestaan verlaten sommige Berlijn. Dat baart zorgen. Berlijn leeft van cultuur, ook als trekpleister voor toeristen. Als de kunstenaars verdwijnen, dan kan Berlijn niet meer als trendsettende kunststad voortleven.”

Berlijn als trendsetter

Ondanks de opkomst van andere Duitse regio’s, zoals het Rijnland, geeft Berlijn  zich niet zo snel  gewonnen als trendsetter voor moderne kunst.  In september 2015 opent naast het Museum der Deutschen Kunst het Kindl Museum.  unst met diepgang
Het nieuwe centrum garandeert niet het voortbestaan van Berlijn als dè stad voor de moderne kunst.  Blumenstein:  “ Zolang er nog een kunstwereld in Berlijn is, zullen we wegen moeten vinden om Berlijn als kunststad te behouden. Daarbij moeten musea niet zozeer kijken naar wat duur is en hip, maar vooral naar kunst met diepgang. Kunst die stemt tot nadenken met als vragen: Waarom leven we? Wat is de zin? Wat is een goed leven?”

Kunst met diepgang

Wat Blumenstein met ‘kunst met diepgang’ bedoelt, blijkt uit een bezoek aan de Galerij Eigen + Art, Augusstrasse 26. Daar zien we een expositie over het werk van Birgit Brenner, die bij Rebecca Horn van de Hochschul der Kunste in Berlijn studeerde. Met haar maatschappijkritische werk richt ze zich op thema als: sociale verwording, eenzaamheid, angst voor de oude dag. Dialogen over vertrouwde angsten zet ze in scene door haar omvangrijke werken samen te stellen uit foto’s, papier, hout, teksten. Daarbij dienen tekst en foto’s niet als illustratie, maar verdiepen de boodschap.

Tips van 10tips4trips

• Panorama. Na de val van de muur uitte de in Leipzig opgegroeide Yadegar Asisi zijn gevoelens over de betekenis van de Berlijnse muur voor hem als Oostduitser in het Panorama. Dit enorme werk geeft een indruk van het leven langs de muur tussen het centrum en Kreuzberg op een fictieve herfstdag in 1980.
• East Side gallery
De East Side gallery, Mühlenstrasse Berlin Friedrichshain is een schilderij van 118 kunstenaars uit 21 landen. Zij maakten in 1990 106 werken op de muur.
• Hamburger Bahnhof:  museum voor hedendaagse kunst

Wist je dat?

Wist je dat het Museuminsel  drie musea telt? De gebouwen staan op de Werelderfgoedlijst van Unesco.