Bernardus van Klaarwater schonk als pater zijn leven aan de Papoea’s

Bernardus van Klaarwater. Nog herinner ik mij de man met zijn zwarte lange baard en een rond brilletje. Overal in de familie zag ik zijn portret. Hij keek me met een open blik aan. ‘’Wat is er met hem gebeurd?’’ vroeg ik als klein kind. Niemand wist het. Tot die ene brief van het Vaticaan begin jaren ’80.

Volgens de brief van het Vaticaan vermoordden de Jappen op 17 maart 1943 mijn oom pater Bernardus van Klaarwater. Hij was 47 jaar en behoorde tot de 60 slachtoffers die op gruwelijke wijze werden afgeslacht aan boord van de Akikaze. Onder hen waren geestelijken, papoea’s en kinderen.
Bernardus van Klaarwater (Baarn 2 februari 1896 – Bismarckzee 17 maart 1943) had zijn leven gegeven voor de Papoea’s van Nieuw Guinea. Liefst twintig jaar bracht hij met hen door. Maar wat bezielde hem? Op zoek naar een antwoord pleeg ik momenteel research. Uiteraard komt er weer een boek. Dit artikel beschrijft in het kort de verhaallijn.

Uit het leven van pater Bernardus van Klaarwater

Bladerend door een van mijn dossiers vol dierbare post kom ik bij het document ‘’Stukjes uit het leven van Pater B.J. van Klaarwater msc.’’ Het beschrijft zijn levensloop.
Zijn zusters Mieke en Clasina  schreven het ter ere van zijn eerste plechtige Heilige Mis op 22 augustus 1921 te Baarn.
Het maakte deel uit van het feest ter ere van deze allereerste door Bernard opgedragen H. Mis. Het bijbehorende feestboekje zit vol plagerijen. Binnen onze familie namen ze je niet snel serieus.

Bernardus van Klaarwater wilde al jong de wereld ontdekken

Het verlangen om de wereld te ontdekken zat er bij Bernardus van Klaarwater al jong in. Dat bleek bij het zetten van zijn eerste stapjes. ‘’Dat was voor zijn ouders een kruis. Want Bernard was nu fluks verdwenen. Hij was zelden meer in huis,’’ lees ik in het feestboekje.
Bernardus was een vrolijk kind. Hij zat vol guitige streken en zong veel. Hij was allerminst een brave Hendrik. ‘’Maar vroeg men hem eens maar zijn roeping, zei  hij altijd: ‘’Ik word pastoor.’’

Bernardus van Klaarwater en zijn vader

Het door  God geroepen worden lag allerminst in de lijn van zijn vader Bernardus van Klaarwater (1866-1934). Hij was timmerman, metselaar, aannemer in het chique Baarn. Hij was de zevende generatie in het familiebedrijf Van Klaarwater.
In de tweede helft van de 17e eeuw was de zaak opgericht door timmerman Jan Janszn van Klaarwater. De genen voor het ambacht stroomden niet door de aderen van Bernardus. Hij voelde zich wel door God geroepen en wilde de wereld verkennen.
Hij koos voor de paters van het Heilig Hart/M.S.C. Na het volgen van de apostolische school werd hij tot priester gewijd in de Dom van Utrecht op 15 augustus 1921. Zoals gebruikelijk in de RK kerk vond de priesterwijding plaats op 15 augustus, de dag van Maria ten hemelopneming.

Pater Bernardus van Klaarwater bekommerde zich om het kleine

Het zorgzame waarmee hij zich bij de Papoea’s geliefde maakte, zat er al jong in. Dat lees ik in ”Stukjes uit het leven van pater B.J. van Klaarwater msc”. ‘’In het laantje waar hij woonde, was een grote schutting. Op die schutting zaten dikwijls heel grote spinnen. Bernard kon dan hele uren naar de spinnen en hun webben staan te turen. Hij zag vaak, dat de spinnen lege webben hadden. Het week hart van onze Bernard kon dat vast niet hebben. Hij ving nu vliegen, muggen, wespen om daarmee spinnen vet te mesten.’’  
Bernardus wilde geen pastoor worden omwille van een dikke sigaar en een glas mooie wijn. Hij wilde pater worden in een missiegebied en daar het leven met natuurvolkeren delen. Hij werd een pater van Het Heilig Hart/M.S.C.    

Bernardus van Klaarwater en de Paters MSC

De Paters van Het Heilig Hart/M.S.C. is een wereldwijde organisatie van bevlogen geestelijken Vanuit hun hart werken ze verspreid over de wereld. Met hun voeten staan ze in de modder. Ze leven zoals de natuurvolkeren tot wie ze zich geroepen voelen.
Zo was het ook met mijn oom pater Bernhard. Het liefst wilde hij naar Indonesië of de Filippijnen. Het werd Nieuw Guinea en wel het apostolisch vicariaat van Rabaul. Het gold als de  meest gevaarlijke missiepost ter wereld.  Vijandige stammen bevochten elkaar in een wereld met kannibalen en koppensnellers.  Op 30 januari 1923 vertrok hij per schip vanuit Londen. Een half jaar later stapte hij van boord op Manus Island.

Paters van het Heilig Hart/M.S.C.

Wat maakte mijn oom mee op Manus Island? Ik kende alleen een anekdote van een schip vol ijsblokken. Mijn vader vertelde het me: ”Eenmaal aangemeerd op Manus Island laadden de inlanders de ijsblokken uit met hun blote handen en schreeuwden: ‘heet, heet.’ Ze hadden nog nooit ijs gezien en voor hen voelde het aan als heet.”
Wie was Bernard van Klaarwater als mens? Op zoek naar zijn leven in Nieuw Guinea nam ik in 2008 contact op met de paters van Het Heilig Hart/M.S.C. in Tilburg. Tot mijn verrassing kreeg ik enkele dagen later een envelop met daarin artikelen uit het blad ‘’Missionarissen van het H.Hart van Jezus’’. Ze dateerden uit 1935 en waren geschreven door mijn oom.
Ik zag foto’s van woeste krijgers met in hun handen een speer. Om hun nek droegen ze halssieraden gemaakt van schelpen en op hun hoofden verentooien. Ze droegen destijds ook nog peniskokers, maar die zag ik niet op de foto’s. Samen met deze mensen bouwde Bernard van Klaarwater en andere geestelijken van missiepost Rabaul een kerk.   

Samen met de Papoea’s een kerk bouwen

Voorafgaande aan de bouwwerkzaamheden van de kerk op Manus  had mijn oom slapeloze nachten. Hij schreef in 1933: ‘’Niet zonder angst zag ik de werkzaamheden tegemoet. Ik wist immers bij ondervinding, dat juist deze arbeid hooglopende onenigheid meebrengt.
Elke morgen na de H. Mis wees ik erop, dat O.L. Heer slechts welgevallen in de nieuwe kerk zou hebben wanneer de arbeid in grote vrede en eensgezindheid werd volbracht.’’
Het gebed hielp. Na de wijding van de kerk schreef Bernard van Klaarwater. ‘’En alles verliep gunstig. Dat zoveel verschillende stammen, gewoon elkaar te belagen en te bevechten, zoo broederlijk hebben samengewerkt, is zeker een der mooiste overwinningen die de godsdienst hier tot nu toe te boeken heeft.’’

Het beschilderen van de kerk

Bernardus van Klaarwater begreep de Papoea’s vanuit zijn hart. Dat bleek tijdens het schilderen van de kerk.  ‘’Dikwijls had ik erover gepiekerd, hoe we dat zouden aanleggen. Wie zou leiding kunnen geven aan zoveel verschillende kunstenaars, die elk hun eigen kunstidee zouden willen uitwerken’’.
Met tact en voorzichtigheid gaf mijn oom leiding aan de Papoea’s met zorgvuldig gekozen woorden.  ‘’Amou, je bent een meester in je vak. Doch zie eens, daar heb je een groot stuk vergeten. ‘t Zou jammer zijn, dat het effect van je werk verloren ging. Klim eens even naar boven en maak het in orde.’’

Eigenlijk zou mijn oom en de andere geestelijken van de missiepost de Nobelprijs voor de Vrede toegekend moeten krijgen. Mijn oom schreef: ‘’Pas-bekeerden die tot verschillende stammen behoorden, die tot voor korten elkander zoo verwoed bestreden hebben, dat elk vreedzaam verkeer onmogelijk was, zodat ze, ofschoon dicht tezamen wonend, totaal van elkaar vervreemdden en elkaars taal niet meer verstaan, laten zich ertoe overhalen, gezamenlijk te arbeiden, om den God die ze pas hebben leren kennen, een waardig huis te bouwen.’’   

Bernardus van Klaarwater en de missie in Nieuw Guinea

• Het gruwelijke verhaal over Pater Bernard van Klaarwater
• Tijdens mijn bezoek aan bedevaartsoord Brielle moest ik denken aan mijn oom pater Bernardus van Klaarwater. 
• Op 4 oktober schonk ik mijn boek ”Waarom zouden we bang zijn?” aan mgr Jan Hendriks, bisschop van Haarlem-Amsterdam.

Wist je dat?

Wist je dat er op Manus een gedachtenismonument staat met daarop de namen van de geëxecuteerden? Men wilde de herinnering bewaren aan hen die zich door Christus geroepen voelden om hun eigen land te verlaten.
 Op het monument staat als tekst: ‘’Denk aan uw leiders, die het woord van God aan u hebben verkondigd, neem een voorbeeld aan hun geloof en kijk vooral hoe hun levenswandel eindigt (Hebr. 13,7).’’ Ook staat er: ‘’Wees trouw tot in de dood, dan zal ik u als lauwerkrans het leven geven.’’ (Apk. 2,10).     

Wil je de voortgang van mijn boek volgen? Kijk dan op mijn pagina op Facebook of Linkedin.