Schiedam: tips voor ontdekken van het bedevaartsoord en de jeneverstad

Schiedam verwelkomde op 19 mei het Hollandia Netwerk voor een bijeenkomst van PRET (Promotie Recreatie en Toerisme). Er wachtte een programma rondom geestrijk vocht en geestrijke personen. Na een bezoek aan de Grote Kerk en de binnenstad volgde bij Wenneker de plenaire bijeenkomst en borrel om te netwerken.

Schiedam staat vooral bekend om haar jenever. Ze hielden daar altijd al van een slokje, Vooral de vanuit Frankrijk geïmporteerde dank was geliefd, Maar helaas viel de drankimport in de 18e eeuw stil. Toen besloten de Schiedammers het zelf te gaan doen.

Gouden Eeuw voor Schiedam

Dat wat de Gouden Eeuw (17e eeuw) voor Nederland betekende werd de 18e- 19e eeuw voor Schiedam. De stad telde in 1880 maar liefst 392 stokerijen en 63 mouterijen. De Korenbeurs (1792), branderijen, moutmolens en pakhuizen herinneren nog aan deze tijd. In totaal telt Schiedam 172 monumenten uit de periode van voor 1850.

Zakkendragers van Schiedam

Tijdens een vaartocht met de fluisterboot trekt het stokersverleden aan de leden van PRET voorbij. Dankzij het boeiende verhaal van de schipper komt het verleden tot leven. Zoals bij het zakkendragershuisje (1725). Ze werden per stap en per tree omhoog betaald.
Door te dobbelen, te smakken, kwamen ze aan hun baantje. Het waren harde tijden zonder uitkeringen. Raakte je ziek of te oude dan bleef slechts het zakken wassen over als minst betaalde baantje. “Wat een ‘’zakkenwasser,’’ grapt PRET-lid Gerard Milort.

Vereniging Regio Water

Gerard Milort is namens de Vereniging Regio Water (VRW) betrokken bij het bevorderen en beter benutten van een groot cultuurhistorisch waternetwerk, waaronder ook trekvaarten. Dat is ook het thema van het Europese project ‘’Sware”, waarvan VRW de trekker is. Via waterrecreatie hopen ze het toerisme en daarmee de lokale economie te versterken.

Snikken en grimlachjes

Het rijke stokersverleden van Schiedam kende ook zijn schaduwkanten. Dat horen we bij het woonhuis van de predikant François Haverschmidt (1835-1894 ). Onder het pseudoniem Piet Paaltjens schreef hij het aangrijpende boek ‘’snikken en grimlachjes’’.
De lakens op de bleekvelden werden zwart van de roet van de stokerijen, even zwart als de armoede. In de brandersbuurt woonden gezinnen met 10-15 kinderen in huisjes met 2-3 kamers.
Alcoholisme, open riolen en enorme vervuiling gaven aan Schiedam haar bijnaam Zwart Nazareth. Uit pure wanhoop maakte Haverschmidt een eind aan zijn leven door zich op te hangen.

Heilige Liduina

De tijd was al net zo zwart als tijdens het leven van de heilige Liduina van (Schiedam 1388-1434). Zij maakte de stad Schiedam bekend, ver voordat ze hier geestrijk vocht stookten.
Ontstaan als een dam in de rivier de Schie vormde water in haar zuivere bron de voornaamste bron van inkomsten. Rondom de haven bevonden zich scheepswerven en haringpakhuizen. Op de kade boetten vissersvrouwen netten. Soms verstoorden de Hoekse en Kabeljauwse twisten ruw de vrede.
Na een val op het ijs in de winter van 1395 bleef Liduina 33 jaar lang bedlegerig. Ze weigerde te eten, behalve de heilige hostie. Nog ver voor Jomanda raakte ze bekend om haar visioenen en geneeskrachtige gaven.
In 1412 verscheen Christus aan haar in een eucharistisch visioen. Eerst als kind, maar al snel in de vorm van een hostie met vijf wonden.

Felle stadsbrand

De felle stadsbrand van 1428 stopte bij de straat waar Liduina woonde, Dat maakte haar tot de beschermheilige van Schiedam. Na haar overlijden in 1434 kwamen er geen stadsbranden meer voor. Ook raakte ze bekend als de beschermheilige van chronisch zieken en van schaatsers.

Grote Kerk

Sinds het overlijden van Liduina bezoeken bedevaartgangers haar kapel in de Grote Kerk (1335-1425. ). Paus Leo bevestigde haar heiligheid op 14 maart 1890. Ondanks hun armoede vierden de bewoners feest. Behalve dronken uit liefde voor Lidwina, werden ze toen wellicht ook dronken door de jenever.

Schiedam nu

Gelukkig was ‘’zwart Nazareth’’ geen chronische ziekte voor Schiedam. Integendeel. Trots op haar musea en molens richt Schiedam zich nu op toerisme. In 2025 hoopt ze zijn uitgegroeid tot de destilleer-hoofdstad van Europa.
Hoe? Dat hoorden we tijdens de plenaire bijeenkomst in het theater van het Wennekerpand. De aandacht gaat vooral ook uit naar food en ambacht. Zoals:Chocoladekunstenaar de Bontekoe, Distilleerderij Nolet en het Vlaamsch Broodhuys.Na een gezellige borrel in het ZZP-café van het Wennekerpand volgde tot slot een diner in de Provenier.

Leden van PRET leerden Schiedam kennen door:

• Fluisterboot: Een vaartocht langs oude pakhuizen, stokerijen en mouters onder begeleiding van een echte Schiedammer met smeuïge verhalen. Duur 60 minuten.
• Jenevermuseum/de Gekroonde Brandersketel; volgens een recept uit de 17e eeuw maken ze hier de pure moutjenever ‘Old Schiedam’. Na een drievoudige distillatie rijpt de drank minstens drie jaar op eikenhouten vaten.
• Molen de Vrijheid (1789). Deze levert steengemalen meel aan stokers, bakkers, horeca en retail. De Schiedamse mout- of brandersmolens zijn de hoogste molens ter wereld.
• Grote Kerk; sinds 1425 het grootste gemeenschapgebouw van Schiedam voor en door Schiedammers.

Wist je dat?

Wist je dat Schiedam jaarlijks een processie houdt ter ere van de heilige Liduina? Op 21 mei 2017 vond deze plaats in de jeneverstad van Nederland.

Kortom: Schiedam is een bezoek waard. Neem voor informatie contact op met het Informatie-punt.

De Stichting Promotie Recreatie en Toerisme vierde op 18 mei 2022 haar 75e Hollandia Netwerk Bijeenkomst.