Mahler: zijn fascinatie voor de dood raakte me tijdens Symphonic Cinema

Symphonic Cinema is de nieuwste trend in de muziekwereld. In het Amsterdamse Concertgebouw beleefde ik op 11 februari de première van ‘The Echo of Being’. Het Nederlands Philharmonisch Orkest speelde onder leiding van Antony Hermus delen uit de Tweede, Vierde en Negende symfonie van Mahler.

Het witte doek in de concertzaal. Kijken naar een film terwijl je luistert naar muziek. Dat is Symphonic Cinema. Een nieuwe trend in de muziekwereld en bedacht door Lucas van Woerkum. Als beeldsolist past hij de filmbeelden aan aan de muziek.

Symphonic Cinema en Mahler: meer dan alleen muziek

Zelf doe ik tijdens een concert het liefst mijn ogen dicht. Ik luister dan naar de intensiteit van de klanken en laat deze door me heen stromen. Voor mij is dat de ultieme manier om te ontspannen en alles los te laten.
Door de zwaarte en de lengte van minstens een uur van de door Mahler gecomponeerde  symfonieën  zou ik zomaar in slaap kunnen vallen. Dat overkwam me niet tijdens de Symphonic Cinema van Mahler.

Mahler en zijn grootste drama

De Symphonic Cinema ‘’The Echo of Being’’  verbeeldt het overlijden van de 5-jarige Maria Anna. Zij was de dochter van Gustav Mahler en zijn twintig jaar jongere vrouw Alma Schindler. De film verbeeldt de reis naar de dood en de impact op het leven van de ouders.
Aan het begin zie je een wereld van ijsblauwe kristallen. Daarna gevolgd door een vader die zijn doodzieke dochter draagt in een wereld van ijs en sneeuw.Ik genoot van de klankkleuren, het dramatische rollenspel en de overweldigende pracht van een berglandschap in de winter.

Gustav Mahler en de overgang van leven naar dood

Totdat het luisteren naar de muziek van Mahler en het zien van de beelden me opeens confronteerde met de meest heftige en bijzondere ervaring van mijn leven. Het was alsof ik een tunnel vol rood en gele kristallen werd ingezogen met hier en daar  aan het eind een stralend licht. Dit kon niets anders betekenen dan de overgang van leven naar dood.
Sinds die ene belevenis in de 1988 wist ik dat maar al te goed.Samen met mijn man Roel lag ik in  bed in een vakantiehuisje in de Franse Cevennen. De luiken voor het raam rammelden. Het stormde. Opeens gleed ik in een tunnel waarbij aan het licht een voor mij onbereikbaar licht scheen. Iets naast me maakte zich los en ging er naartoe. Ik riep om hulp voor mijn moeder.

Bijna- doodervaringen

Ik schrok wakker. Ik keek op mijn horloge, Het was kwart over elf ’s avonds. De volgende dag bonkte er iemand op de deur. Het was de beheerder van het vakantiepark. Ik moest meteen naar huis, want mijn moeder was in Baarn om kwart over elf overleden. Dus om precies dezelfde tijd dat ik wakker schrok. En dat terwijl de afstand tussen ons maar liefst achthonderd kilometer bedroeg.
De door het Philharmonsich orkest gespeelde muziek bij ‘The Echo of Being’ herinnerde me aan de woorden van mijn vader. Volgens hem begon mijn moeder vlak voor haar overlijden te neuriën. Toen ze stopte leefde ze niet meer.
Pas een jaar na haar overlijden las ik over Bijna-doodervaringen. Talloze mensen met zo’n belevenis vertellen over een tunnel en het horen van muziek.  Beide ervaringen van toen keerden voor mij terug tijdens de  Symphonic Cinema van Lucas van Woerkum naar de muziek van Gustav Mahler.

Lucas van Woerkum koos voor:

Ondanks zijn angst koesterde Gustav Mahler de wens om de dood te ervaren. Dat hoor je terug in de door Lucas van Woerkum gekozen muziek bij ‘The Echo of Being.
● Ruhevoll uit ‘’Symfonie nr 4 in G.’’: deze symfonie gaat over de hemel waar engeltjes al dartelend spelen; 
● Todtenfeier; Het is een reusachtige treurmars, met gedeeltes uit het Gregoriaanse Dies Irae (Dag van Toorn) uit het katholieke Requiem en mildere passages plus koralen die wijzen op het geloof;
Mahler stelt met dit stuk levensvragen: “Waarom heb je geleefd? Waarom heb je geleden? Is het niet allemaal één verschrikkelijke grap?” In het laatste deel volgt het antwoord.
● Adagio: sehr langsam und noch zurückhaltend uit ‘’Symfonie nr 9 in D’’  Deze eindigt met de dramatische afscheidswoorden: “Vaarwel! Wrede wereld! Liefste Almschi! Vaarwel! Vaarwel!” De schrille, verdwijnende lange noten van de violen zijn vaak verklaard als de laatste adem van een componist, die alle geloof en vertrouwen in zijn medemens en de wereld zou zijn kwijtgeraakt.
 

Tijdens de bijeenkomst voor genodigden na afloop van het concert vroeg ik diverse personen of zij de betekenis wisten van deze beelden van een kristallen wereld. Ze wisten het niet. Totdat ik het aan Lucas van Woerkum zelf vroeg. Hij zei: ‘’De animaties verbeelden inderdaad de reis naar het hiernamaals en is gebaseerd op onderzoek naar BDE’s door Pim van Lommel.’’

Symphonic Cinema, een concept van Lucas van Woerkum

● Lucas van Woerkum bedacht het concept voor zijn bedrijf Symphonic Cinema. Met zijn films wil hij de verhalende kracht van muziek versterken. Zijn Firebird (2015) naar de Vuurvogel van Strawinsky werd uitgevoerd door vele buitenlandse orkesten. Zijn Daphnis & Chloé (2018) van Ravel werd in 2020 vertoond in onder meer Praag en Taiwan.   
● Pim van Lommel raakte wereldwijd bekend dankzij zijn internationale bestseller ‘’Eindeloos’’ en zijn onderzoek naar Bijna-doodervaringen. 
● Mijn eigen ervaringen bij de dood van de meest dierbare personen in mijn leven komen min of meer overeen met de ervaringen van dr Pim van Lommel.

Wist je dat?

Wist je dat door Symphonic Cinema de gemiddelde leeftijd van concertbezoekers daalt van 55 naar 35?

De muziek van Mahler kenmerkt zich door emotionele diepgang. Van 8 t/m 17 mei het Mahlerfestival plaats op het Museumplein.