Historicus en islamiet Mehmet Tütüncü (1962) heeft een missie. Vanuit de geschiedenis wil hij de vriendschapsbanden tussen Nederland en Turkije bevorderen. Daarbij zoekt hij naar mooie overeenkomsten.
Vriendschap tussen Turken en mij als Nederlandse. Dat voel ik bij het boodschappen doen in verswinkel Istanbul op het Beatrixplein van Haarlem. Als goede vrienden drinken we samen koffie en praten over het leven.
Zoals er al eeuwenlang vriendschappelijke betrekkingen bestaan tussen Nederlanders en Turken. Deze ontstond in de 17e eeuw. Beiden stonden vijandig tegenover Spanje. Daarnaast zagen ze elkaar als belangrijke handelspartners.
Historicus Mehmet Tütüncü over het ontstaan
De vriendschappelijke betrekkingen tussen Turkije en Nederland begonnen formeel op 1 juni 1612. Op die datum bekrachtigde de sultan een handelsprivilege. Dit was verleend aan de Republiek der Zeven verenigde Nederlanden.
”De sultan steunde Willem van Oranje en de geuzen in hun strijd tegen de Spaanse koning. Vandaar de geuzenkreet ‘’Liever Turks dan Paaps’’. Want een echte vriend laat je nooit in de steek,’’ zei Mehmet.
Historicus Mehmet Tütüncü over de handel
Tussen de stad Haarlem en Istanbul ontstond een levendige handel. Geliefd waren vooral de tulpen. Ze zagen eruit als de tulband van de sultan. Dragomans kregen daarbij de taak om alles in goede banen te leiden.
‘’Je kan ze vergelijken met ambassadeurs,’’ zegt Mehmet. ‘’Als vertaler of tolk of gids verkochten ze hun diensten vooral aan het Ottomaanse Rijk. Dit zeer prestigieuze en begeerde ambt werd van vader op zoon doorgegeven. Deze families vormden een soort kaste. Tot hen behoorde ook de familie Testa.’’
Historicus Mehmet Tütüncü en de Testa relieken
Mehmet verraste mij tijdens zijn bezoek met zijn boek over de Testa relieken.Dit beschrijft de reis van Constantinopel naar Amsterdam. De relikwieën betreffen een prikkel uit de doornenkroon van Jezus plus een houtsplinter van het kruis.
Helena van Constantinopel (ca 250-330) vond deze in Jeruzalem tijdens haar zoektocht naar relieken. Ze werden verspreid in Constantinopel als belangrijkste plaats van het christendom.
Van Constantinopel naar Amsterdam
Bij het veroveren van Constantinopel (1204) namen de kruisvaarders de relieken voor een groot deel mee. Enkele relieken bleven achter in de door Franciscanen gebouwde Franciscuskerk in Istanbul. Van daaruit vond er elk jaar een processie plaats.
In mei 1660 vloog de Franciscuskerk in brand. François Draka Testa redde de relieken. Als dank schonk paus Alexander VII deze aan de familie Testa.
In 1935 kwamen de relieken naar de inmiddels in Nederland wonende familie Testa. Deze gaf ze in bruikleen aan de Sint Agneskerk te Amsterdam. Wegens de 750e verjaardag van Amsterdam werden ze op 30 maart 2025 verplaatst naar de co-kathedraal Sint Nicolaas.
De familie Testa en Nicolaas Beets
Gaspard Testa is de stamvader van de Nederlandse tak van de familie Testa. Hij kwam in 1793 naar Nederland. Voor de regering in Istanbul legde hij contacten met de Turkse school.
Zijn zoon stuurde hij naar de Latijnse school in Haarlem (het huidige stedelijke gymnasium). Daar volgde hij lessen samen met Nicolaas Beets. Daarna verloren ze elkaar uit het oog. Het weerzien leidde tot het hoofdstuk ‘’Verre vrienden” in de Camera Obscura.
Historicus Mehmet Tütüncü refereert aan Verre vrienden
In een ontroerende passage herinnert Nicolaas Beets zich zijn weerzien met Antoine Testa. ”Het is een onbeschrijfelijke gewaarwording en een geheel eigensoortig genoegen, een vriend uit verre landen na langdurige scheiding weder te zien.
Ik heb het eens in vollen nadruk gesmaakt. Geheel onverwacht trad er mij een onder de oogen, wien ik voor toen ruim vijf jaar met vele tranen had vaarwel gezegd, en van wien ik sedert maar weinig had vernomen. Het was antoine – van Konstantinopel, ‘’ schreef Beets.
Historicus Mehmet Tütüncü wil de dialoog op gang brengen
Mehmet’s vader kwam in 1965 naar Nederland. In 1972 volgde zijn vrouw met Mehmet en de andere kinderen. ‘’Turken werden toen nog gezien als harde werkers en ondernemers. Later veranderde dat beeld door politieke belangen.’’
Door het zoeken naar overeenkomsten wil Mehmet de dialoog tussen Turken en Nederlanders bevorderen. ‘’Ik schrijf daarover en geef ze uit in de serie Turks-Nederlandse ontmoetingen. Zoals ook met mijn boek ‘’Liever Turcx dan Paaps. De publicatie daarvan verwacht ik in 2026.’’
Het geschenk voor Kardinaal Pietro Parolin
Historicus Mehmet Tütüncü schonk op 25 mei 2025 een tekst uit de Koran aan kardinaal Pietro Parolin. De door filografe Kezban Arslan gemaakte woorden wijzen op Jezus als de zoon van Maria. De onderste tekst noemt God als een manifestatie in Jezus. Volgens de Koran past het de Barmhartige niet om zich een zoon toe te kennen.
Vandaar dan toch dit geschenk en de 4 ½ jaar durende research voor het boek over de Testa relieken? Een echt katholiek onderwerp. ‘’Ik kom uit de bakermat van het christendom’’, antwoordde Mehmet.
Bakermat van het Christendom
‘’De eerste 7 concilies vonden plaats in Turkije. En wel in de plaatsen die in de Bijbel de bakermatten van het Christendom worden genoemd. Zo speelden Efeze en Antiochië speelden een belangrijke rol in het vroege christendom. ”
Mehmet wees ook op Cappadocië met zijn rotskerken en kloosters. Verder noemde hij de oude ruïnes van steden als Kolosse en Laodicea. ”Deze plekken in huidig Turkije zijn interessante plekken voor christenen.
Als moslim groeide ik op tussen de ruïnes van deze kerken als christelijke erfenis, Ik heb dat nooit betreurd. Het christendom is werelderfgoed. Door mijn onderzoek naar de relieken kwam ik dicht bij Jezus.’’
Beethoven en het koor der Derwisjen
Tot slot van zijn bezoek aan Peter en mij wees historicus Mehmet Tütüncü op de koran. In de 19e eeuw gold deze als inspiratiebron voor Westerse componisten. Daarbij wees de historicus daarbij op Beethoven. In 1815 componeerde hij de Ruïnes van Athene.
‘’Daarin bezingt het koor der Derwisjen de hymne over Mohammed De mensen geloofden niet Mohammed een profeet was. Daarom vroegen ze aan hem om een wonder te verrichten. Dat deed Mohammed. Hij tilde zijn hand op en de maan splitste zich in tweeën,’’ vertelde Mehmet.
Links naar thema’s over historicus Mehmet Tütüncü
- Kardinaal Pietro Parolin kreeg van Mehmet Tütüncü een door filografe Kezban Arslan gemaakt kunstwerk, Daarom stond soera 34 uit de Koran. Plaats en tijd: 25 mei 2025 in de kathedrale basiliek van Haarlem.
- In 2017 bezocht ik het land van de dansende derwisj.
- Mgr. dr. J.Hendriks schreef een recensie over het boek ”de Testa relieken van Constantinopel naar Amsterdam.”
- Op 30 maart 2025 werden de Testa relieken overgebracht naar de Amsterdamse co-kathedraal Sint Nicolaas.
Wist je dat?
Wist je dat historicus Mehmet Tütüncü in 1991 het initiatief nam tot de stichting SOTA (Stichting Onderzoek Turkestan en Oezbekistan.) Ze geeft boeken uit. Ook wil ze het panturkische gedachtegoed verspreiden in Nederland. Daarnaast richt ze zich op onderzoek in de Turkse en Arabische wereld.