Niets geeft een heerser zoveel macht over een volk dan het bezit van zijn hart en geest. Dat is de rode draad in het boek ‘’De wapenstok en het kruis’’ van Lucy Ash (63).  Vanuit haar diepgaande kennis en diverse interviews schreef ze het boek ‘’De wapenstok en het kruis.’’ Daarin toont ze aan hoe geloof en macht met elkaar verstrengeld raakten.

Nog zie ik in gedachte die eenvoudige vrouw bij de Sofiakathedraal van Novgorod. Ze kuste een van de beelden op de bronzen deur. Zelf was ze niet rijk. Ze was mager en gekleed in stemmig maar enigszins versleten zwart. Met haar ingetogenheid getuigde ze van een rijk geloofsleven.
Het was het jaar 1986. Samen met mijn man Roel maakte ik met onze eigen auto een reis door Rusland. Vanaf Weesp reden we naar Kiev en Moskou en vervolgens reden we via Novgorod naar de Finse grens. Onderweg lieten we ons steeds weer raken door de intensiteit van het Russisch-Orthodoxe geloof. Zij vormt de ziel en geest van de natie.

Lucy Ash over de ziel van de natie

Karl Marx en ook Lenin en zijn opvolgers zagen het geloof in God  echter als ‘’opium voor het volk.’’ Liefst 70 jaar lang probeerden heersers over Rusland religie uit te bannen.  Stalin pakte het nog harder aan. In 1937 liet hij het woord “God” uit de grondwet schrappen. 
Duizenden  kerken vielen ten prooi aan het door de staat opgelegd atheïsme. In opdracht van Stalin maakte dynamiet in 1931 een eind aan de Christus Verlosserkathedraal (1812). Lucy Ash noemt Juist deze kerk ”de  belichaming van de strijd om de ziel van de natie.’’

Lucy Ash over de kathedraal Christus Verlosser  

Als tiener kwam Lucy Ash geregeld in het zwembad op de plaats van de voormalige Christus Verlosserkathedraal. Deze stond met 13.000 vierkante kilometer vermeld in het Guinness Book of Records als het grootste zwembad ter wereld.
Na de val van het communisme liet president Boris Jeltsin in 1990 de kathedraal herbouwen. Overal in Moskou verschenen posters met als tekst: ”Christus Verlosserkathedraal: symbool van Ruslands wedergeboorte”.
Ze kreeg maar liefst acht liften. ‘’Die voor de Vips kwam uit vlakbij het altaar,’’ schrijft Lucy Ash. Uiteraard maakt ook Vladimir Poetin (Sint Petersburg, 7 oktober 1952) hiervan gebruik.  

Lucy Ash: ”Het gaat om geld en macht”

Lucy  Ash toont met haar boek aan dat het in de Russisch Orthodoxe Kerk draait om geld en macht. Dat geldt ook voor de voormalige seminarist Poetin. Hij werd op 31 december Poetin  benoemd tot president van Rusland.
Bij het aanvaarden van zijn ambt vroeg Poetin  expliciet om de zegen van patriarch Aleksi .  ‘’De kerk was terug op de plek waar ze thuishoort – aan de rechterhand van de macht’’, schrijft Lucy Ash.  Op verzoek van patriarch Kyrill verscheen in 2020 het woord God weer  in de grondwet.

Het bewind van Poetin

Het bewind van Poetin berust op wrok en verlangen naar herstel van verloren gegane macht.  ‘’Daarnaast wil hij heersen over een Slavisch volk dat met elkaar verboden is in gemeenschappelijke taal en geloof’’, stelt Lucy.
Daarbij geldt Vladimir van Kiev (980-1015) als zijn grote voorbeeld. Onder de bijnaam Vladimir de Grote verenigde hij de kerk en staat met elkaar.  Hij heerste over de Kievse Roes. Dit middeleeuwse rijk is de bakermat van het huidige Rusland. Het is dit rijk dat Poetin wil herstellen.

Poetin en zijn historische voorbeelden

Lucy Ash neemt haar lezers  in  ‘’De wapenstok en het kruis’’ mee door de historie van Rusland. Vanaf de heidenen tot en met het tijdperk van Poetin. Ze wijst erop dat zijn beleid zich richt op zijn grote voorbeelden. ‘Poetin gelooft in historiciteit en een speciale bestemming voor het Russische volk,’ stelt ze.  
Tot Poetins grote voorbeelden behoort ook tsaar  Peter de Grote (1672-1725). Onder zijn bewind gaf de Russisch-Orthodoxe kerk haar onafhankelijkheid op. Ook richt Poetin zich naar Iwan de Verschrikkelijke (1530-1584). Tussen hem en Poetin ziet Lucy een parallel tussen de toename van hun geloof en van de door hen begane wreedheden.

Poetin als de ”God-liefhebbende heerser van Rusland”

Poetin speelt op uiterst sluwe wijze in op de het geloof in God als de ziel van het Russische volk. Lucy wijst daarbij op de aan soldaten gegeven militaire gebedenboeken.
Kruisen en kalasjnikovs sieren de kaft.
De boodschap is het gunnen van de overwinning aan Poetin. Aan hem als  de moedige God-liefhebbende heerser van Rusland. Voor het ten strijde trekken van de soldaten ontvangen ze de zegen. 

Lucy Ash over autocratie en kerk

‘’De Russische ziel is onlosmakelijk verbonden met autocratie (autonome macht) en de kerk,’’ stelt Lucy Ash. Ze noemt het patriarchaat een onderafdeling van de regering.
Ze beschrijft hoe de kerk nauw verweven raakte met de veiligheidsdienst en de staat. Ook wijst ze op Paus Franciscus. Hij  vermaande Kyrill om zich niet te verlagen tot ”een misdienaar van Poetin.”    

Kyrill en de strijd om de Heilige Roes

Lucy Ash wijst met tal van voorbeelden op de kwalijke rol van patriarch Kyrill. (Moskou, 1946). Zo belooft hij het paradijs aan soldaten die hun leven offeren voor het herstel van de Heilige Roes. 
Het offer zou hun zonden wegwassen. Daardoor kunnen ze met een zuiver geweten Gods Huis binnengaan. Volgens hem is Poetin ‘’een wonder van God.’’ Volgens
hem vormen Oekraïners en Russen ėėn volk. ‘’De patriarch is de grootste voorstander van de oorlog tegen Oekraïne’’, stelt Lucy Ash.

Ambt ontheiligd

‘’Door zijn ambt te onteren verdiende Kyrill zijn macht,’’ stelt Lucy Ash. Met tal van voorbeelden geeft ze aan dat dit ook geldt voor andere geestelijke binnen de Russisch Orthodoxe Kerk. In naam van God ronselen ze zelfs mannen voor het Russische leger.
”Volgens Kyrill gaat het bij de oorlog tegen Oekraïne om een conflict van beschaving. Het zondige en duivelse westen tegen het heilige en spirituele volk van Rusland en Oekraïne“, schrijft de BBC-correspondente.  
Kyrill noemt Russische tegenstanders in Oekraine ‘’kwade machten.’’ Hij bestempelde de invasie als deel van een ‘’metafysische strijd tegen immorele westerse waarden en normen.’’ Sindsdien is zijn retoriek alleen maar oorlogszuchtiger geworden’’, stelt Lucy Ash. 

Mijn persoonlijke impressie

In ‘’De wapenstok en het kruis’’ vertelt Lucy Ash hoe de Russisch-Orthodoxe kerk verziekt raakte. Vanuit haar enorme ervaring als tiener en als BBC-correspodente onthult ze het ware gezicht van deze kerk. 
Ondanks haar kritiek op de kerkelijke hiërarchie en vooral op Kirill toont ze veel respect voor gewone gelovigen. Evenals voor priesters die hun best doen om hun parochianen te helpen. Ook is ze betoverd door de schoonheid van de liturgie.

Zelf las ik achter elkaar de 358 pagina’s van dit indrukwekkende en onthutsende boek. Daarbij verbaasde ik me over de manipulaties voor het veroveren van de Russische ziel. Hierbij raad ik ‘De wapenstok en het kruis” van harte aan. 

Links betreffende recensie ”De wapenstok en het kruis”

• ‘’De wapenstok en het kruis’’ van Lucy Ash is een uitgave van Kok Boekencentrum. 
• Tsaar Alexander I gaf in 1812 opdracht tot de bouw van de Christus Verlosser Kathedraal. Pas op 26 mei 883 werd ze ingewijd.
• Sinds 20 augustus 2024 is de Russisch-Orthodoxe Kerk in Oekraine verboden.

Wist je dat?

Wist je dat de Britse journaliste Lucy Ash diverse prestigieuze prijzen won voor haar journalistieke prijzen? Ze was decennialang BBC Moskou-correspondent. Daaraan kwam een einde in de hersft van 2021.

Lucy Ash: Poetin gelooft in historische uniciteit en de speciale bestemming van het Russische volk”