Maria Sibylla Merian (Frankfurt, 1647- Amsterdam, 1717) raakte bekend door haar tekeningen van ontpoppende rupsen tot vlinders. Van deze metamorfoses maakte ze uitgebreide studies. Aan de hand daarvan maakte ze haar kleurrijke en nauwkeurige tot in detail uitgevoerde tekeningen. Met haar onderzoek legde zij de basis voor de insectenkunde.
‘’Ik zie allemaal knopjes aan de takken. Het is weer lente en alles ontluikt weer’’, zei manlief Peter. Ik dacht aan onze eerste fietstocht in 2011. Toen wees hij mij op de vele tinten groen in de natuur.
Nu genoten we samen van Metamorfose. Maker Pim Zwier brengt met deze natuurfim een hommage aan het leven van Maria Sibylla Merian. Carly Wijs speelt de rol van deze baanbrekende vrouw.
Maria Sibylla Merian, haar jeugd in Frankfort
De film opent met een langdurige opname van het ontpoppen van een rups. Langzaam ontwikkelt deze zich tot een vlinder vol kleuren. Al als kind raakte ze geboeid door rupsen en wilde daarvan meer weten.
Dit was zeer tegen de zin van haar vader. Ondanks zijn verbod zette ze door. Later ging ze met haar baanbrekend onderzoek dwars in tegen de conventies van haar tijd. Ze was haar tijd ver vooruit. Miskenningen ervaarde ze als sluiers op haar ziel.
Maria Sibylla Merian, zuivere ziel
Merian begon op haar 13e met haar studie door allereerst zijderupsen te onderzoeken. Wellicht spoorde de toenmalige zijderupsen van Hollandse immigranten haar daartoe aan. Daarmee hoopte ze voor de garenspinnerij nieuwe soorten te ontdekken.
gevoel voor deze insecten zat dieper dan bij andere dingen. Daarbij richtte ze zich zuiver op het goede .‘’Als je ziel zuiver is dan hoef je niet meer bang te zijn voor spoken’’, stelde ze.
Om alles te tekenen haastte ze zich voortdurend. Ze bootste de natuur getrouw na. In 1665 verhuisde ze naar Braunfels. Daar trouwde ze met de architect Johannes Andreas Graf. In 1667 kregen ze hun eerste dochter en verhuisden ze naar Neurenberg.
Maria Sybilla Merian: vuil en modder
Bij het verzamelen van rupsen bestudeerde ze uitgebreid hun metamorfose tot vlinders. Ze schilderde deze insecten met olie-en waterverf in alle details. Daarmee bracht ze als streng protestantse eer aan Gods schepping. Dat begrepen haar man en ander tijdgenoten niet.
Volgens de Griekse wijsgeer Aristoteles (384 v.Cjr – 322 v.Chr) bestonden rupsen uit vuil en modder. Dat imago kleefde nog steeds aan deze wonderlijke schepsels. In haar Rupsenboek echter wees Merian op het schijbbaar geordende leven van rupsen en vlinders. Deze zag ze als een vermaning van God om de door hem gestelde orde na te leven. (Bron: Maria Sibylla Merians Rupsenboek, 1679)
In 1685 deed ze iets wat geen enkele vrouw destijds deed. Ze verliet ze haar man. Ze vestigde ze zich bij haar halfbroer in het klooster te Wiewerd (West-Friesland). Vergeefs vroeg haar man om terug te komen naar huis. Het huwelijk werd in 1692 ontbonden.
Op expeditie naar Suriname
Maria Sibylla Merian vertrok in 1699 met haar dochter Dorothea naar Suriname. In dienst van niemand begon ze daar haar onderzoek naar de metamorfose van tropische insecten.
Vanuit Paramaribo (Nieuw-Middelburg) maakte ze grote reizen in het binnenland. Ook stuurde ze ook slaven het oerwoud in voor onderzoeksmateriaal.Getroffen door malaria keerde ze op 18 juni 1701 weer terug naar Nederland.
Een dreigende oorlog tussen haar Nederland en Engeland plus Frankrijk noopte haar tot een snelle terugkeer. Ze kwam niet alleen. Volgens de passagierslijst van het Koopvaardijschip ‘’De Vrede’’ nam ze een inheemse Surinaamse met zich mee.
Terug naar Nederland
De inheemse wist als geen ander veel van Surinaamse insecten. Ze maakte tekeningen en aquarellen in groot formaat van de Surinaamse flora en fauna. Dit verscheen in boekvorm onder de titel Metamorphosis insectorum Surinamensium (1705).
In het Nederlands verscheen het als Verandering der Surinaamsche Insecten. Ook kwam er een Latijnse editie. Merian verrijkte de wereld met haar tekeningen en aquarellen. Toch vermeldde het overlijdensregister haar in 1717 als ‘’arm’’. Desondanks kreeg ze een eigen graf.
Impressie
Dankzij deze film kregen Peter en ik inzicht in het leven en werken van Sybilla Merian. Pim Zwier bracht haar met zijn documentaire ‘’Metamorfose’’ een terechte hommage.
De prachtige kostuums en decors nemen je mee naar haar levensperiode. Haar avontuurlijke geest en haar voortdurende zoektocht naar kennis ontroerden me. Kortom: een TOP-film over een van de grootste naturalisten van de 18e eeuw.
Links betreffende ‘’Metamorfose’’ een film over het leven van Maria Sibylla Merian
- De film Metamorfose is zowel thuis te zien als in de bioscoop
- Pim Zwier is filmmaker, media-artiest en fotograaf.
- Het Rijksmuseum toonde in 2023 een expositie over insecten van onderkruipsels tot kunstobject.
- Het British Museum in Londen bezit en grote collectie werken van Maria Sibylla Merian.
Wist je dat?
Wist je dat de kerncollectie van het Teylers Museum in Haarlem bestaat uit topstukken van Maria Sibylla Merian? Ter plekke schetste ze haar tekeningen. Deze zette ze om in composities vol details in felle kleuren. Deze bracht ze aan met dek-en waterverf op grote vellen perkament. Al haar boeken bracht ze zelf uit. Ook maakte ze kopergravures.