
Duin en zee bij Katwijk vormden door de eeuwen heen een bron van inspiratie voor menig schilder. Maar hoe was het leven voor de bewoners daartussen? Dat ontdekte ik in het Katwijks Museum tijdens de expositie: ‘’IN DUIN: leven tussen duintop en duinpan.’’ Deze is te zien van 19 januari tot en met 27 april 2025.

Bewoners van Katwijk koesteren het Katwijks Museum. Velen van hen waren vroeger visser of schipper. Ze groeiden op tussen duin en zee. Nu telt het museum liefst 180 vrijwilligers. Voor de openingen van hun steeds weer prachtige exposities nodigen ze me graag uit. Zo ook voor de opening van ‘’IN DUIN’’ op zaterdag 18 januari.
Duin en jeugdherinneringen
Veel vrijwilligers herinneren Katwijk nog zoals het 70 jaar geleden was. Zo bleek uit het welkomstwoord van de museumsecretaris M. van der Plas. ‘’Aan het eind van onze straat lagen de duinen.
Op het strand zag je een grote bult. Die was van de bunker die bij de Atlantikwal hoorde. Deze telde vier prachtige stukken geschut. Daar kon je als kind heerlijk spelen,’ vertelde hij.

Duin: paradijs voor vogelaars en natuurliefhebbers
Ook de letterkundige en rasechte Katwijker drs. Gijsbert van der Bent koestert deze jeugdherinneringen. Als redacteur/journalist en fotograaf verrichtte hij de opening. Daarbij toonde hij ook een opgezette havik.
Als verwoed vogelspotter noemde hij Katwijk een dorp met veel vogelaars en natuurliefhebbers. Hij noemde het hoog tijd voor een expositie over duinen in de kunst. Nu was het zo ver.
IN DUIN: lyrisch verwoord door Katwijkse verhalenverteller
Van der Bent wees op de woorden van de Katwijkse dichter en verhalenverteller Ton Hetebrij. Onlangs beschreef deze woordkunstenaar lyrisch de expositie zoals over de eerste zaal.
‘’De kunstenaars van de 19e eeuw strijken in de duindorpen neer. Plaatsen hun ezels aan het strand en in het duin Het leven wordt vastgelegd in het beeld van het duinlandschap en de mensen die het duin bevolken.
Al dan niet met romantische bedoelingen of uit sociale bewogenheid verschijnen ze op het doek: de aardappelrooiers, de nettenboetsters, de houtsprokkelaars en de zwervers’’.

Aardappels rooien in de duinen
‘IN DUIN” toont de invloed van de mens. Zo legde ze tussen duin en zee aardappel- en groenteveldjes aan. ‘’Het hele gezin wordt ingezet voor een schamele oogst van deze schrale duingrond,’’ schreef Hetebrij naasteen schilderij van Zoetelief Tromp (1872-1947).
Het proza van Tom Hetebrij raakt me evenals de doeken. Ze beschrijven de strijd om te overleven. Want wat heeft de schrale duingrond het gezin te bieden? En dat terwijl het tiende kind op komst is.
Wasgoed bleken
Naast dit doek zie ik het schilderij ‘’met mama wasgoed bleken in de duinen’’ van Bernard j. Blommers (1845-1914). Zijn gezin telde maar liefst tien kinderen. Vaak speelden ze een rol in zijn schilderijen. Zoals wellicht ook hier.
De kleurrijke momentopnames verbeelden stuk voor stuk het harde bestaan. Ook kinderen werkten mee. Het kinderwetje van Van Houten bracht hier in 1874 wellicht verlichting. In de expositie ‘’IN DUIN’’ verhogen twee als kinderen verklede poppen de sfeer van zaal 1.
Kracht en schoonheid van de duinen
Ik dwaal verder naar de tweede zaal. Daar tonen doeken van huidige kunstenaars het duinlandschap in al zijn pracht. ‘’Het loont de moeite om even te mijmeren in het verstilde landschap van de pure duinen en daarin de enige mens te zijn’’, schreef Gijsbert van der Bent.
In kaders geplaatste proza van maken de sfeer in deze zaal romantisch. Bij het Kustlandschap van Dirk Nab schreef Ton Hetebrij een citroenvlinder te willen zijn. ‘’Fladderend opgaan in dit landschap van mijn kleur over dak en diepte van het duin….’’
Duinlandschap van Leon Holmes
Mooi is ook Tons tekst bij ‘’Duinlandschap’’ van Leo Holmes. ‘’Als dit geen droom is, neem ik de uitnodiging aan om in de lijst te stappen. Mijn voeten in het witte zand te zetten. Om te kijken waar mijn sporen gaan. Om te zien of dit mijn leven is.
In kleuren waarin ik argeloos op kan gaan. Het zand verstuift. Het spoor heeft nooit bestaan. Waar is het doek? Waar is de lijst? Het was een mooie droom.’’ Na deze ode aan de natuur dwaal ik verder naar zaal 3.

Duin en het surrealisme
In zaal 3 verrast mij een explosie van kleurenin het doek ‘’Katwijk zuid-duinen’’ van Peter J.A. Cox (1912-1985). Hij behoorde tot de kunstenaarskolonie Plasmolen bij Mook. Deze werd in 2009 officieel erkend door Euro-Art.
Volgens Euro-Art was Katwijk tussen 1873-1914 een van de grootste kunstenaarskolonies van Europa. Ook daarna bleef Katwijk een bron van inspiratie voor menig schilder. Zo maakte Cox zijn doek in 1979.
Ook surrealisme
Verder zag ik in zaal drie zowel oudere als hedendaagse kunst. Terecht noemt Ton Hetebrij het ‘’een beetje mengelmoes. Vroeger en nu. Inclusief surrealisme. Ook weer een aantal geweldige werken!’’
Zelf geniet ik intens. Tot slot bezoek ik ook de schatkamer van het Katwijks Museum. Daar hangen de werken van beroemde kunstenaars onder wie Jan Toorop, Jozef Israëls en Lieberman. Met het oog op het licht bevinden de werken zich achter het glas.
Expositie ‘’IN DUIN’’: doen!
Hierbij onderstreep ik de tijdens de opening gesproken slotwoorden van letterkundige Gijsbert van der Bent. ‘’Ga die duinen bekijken in het echt. Koop een boek over onze Zuidduinen (Berkheide) of Noordduinen (Coepelduynen).
Mooi om te zien dat de duinen ook nog steeds fascineren en inspireren tot kunst. Als als vogelaars zien wij regelmatig die schilders met hun schildersezels midden in de duinen. Al die aandacht voor de duinen kan geen kwaad. We weten daardoor steeds beter wat we moeten beschermen!’’
Links betreffende dit artikel
- De expositie ‘’IN DUIN: leven tussen duintop en duinpan’’ in het Katwijks Museum is te zien t/m 27 april 2025
- Het evenement schilderen en plein air in Katwijk vindt jaarlijks plaats.
- De organisatie van Schilderen en Plein Air ligt in handen van Kunstvereniging Katwijk
- Katwijk behoort tot de door Euro-Art erkende kunstkolonies van Europa.
Wist je dat?
Wist je dat Katwijk ook een vogelparadijs is?. Via de website Waarneming zijn er in Katwijk ca. 1 miljoen vogels ingevoerd. Dit betreft het totaal van overtrekkende vogels en ter plaatse vogels.
In 2023 zijn er 264 verschillende soorten waargenomen, in 2024 257.Een overzicht van de waargenomen soorten en bijzonderheden wordt besproken in beeld en schrift in het jaarlijkse magazine De Duinstag van birdclub Katwijk.
Zie voor meer informatie over het Katwijks Museum de website.