18-3-1943. Aan boord van torpedojager Akikaze in de Bismarckzee fusilleerden Japanse scherpschutters vijftig geestelijken. Een van was pater Bernard van Klaarwater uit Baarn. Ook vonden tien burgers onder wie drie kinderen de dood. Ondanks bewijs kregen de daders vrijspraak. Het was een van de honderden Japanse oorlogsmisdaden.
Het proces betreffende de oorlogsmisdaad aan boord van de Akikaze vond plaats aan het hof van Yokohama. Het duurde van 29 september tot 13 oktober1948. Priester journalist Ralph M. Wiltgen (1921-2007) deed verslag. De hoofdgetuige was de Japanse luitenant Kai Yajiro.
18-3-1943; doodstraf geëist
Kai was op 18 november 1946 verhoord door de Amerikaanse majoor Harold S. Wiiliams (1898-1987). Volgens Kai dwongen commandant Gunichi Mikawa (1888-1981)en chef Shinzo Onishi (1892-1988) de geestelijken aan boord te gaan.
Beiden behoorden tot de achtste vloot van de Japanse marine. Vice-admiraal Kamata Michiaki gaf het bevel tot de moord. Hij was op 18 oktober 1947 terechtgesteld wegens zijn massamoord op 3500 Indonesische inheemsen op Borneo en Flores.
18-3-1943. Geen schriftelijk bewijs
Pas op 16 juni 1948 volgde de aanklacht tegen Onishi en Mikawa. Voor beiden werd de doodstraf geëist door Alva C. Carpenter. Hij was na de oorlog benoemd tot stafchef van de afdeling rechtszaken van de SCAP (Supreme Commander of the Allied Powers).
”Oniski en Mikawa hebben beiden opzettelijk en onrechtmatig de dood veroorzaakt van talrijke burgergeïnterneerden. Hun namen staan op bijgevoegde lijst ”, schreef Carpenter. (Bron: Ralph Wiltgen, Aposteltod in Neuguinea, Steyer Verlag 1966)
Op deze dodenlijst prijkte ook de naam van Bernard van Klaarwater. Ook vermeldde dit zijn geboortedatum (2 februari 1896) en -plaats (Baarn) gevolgd door provincie en land van herkomst.
Pas vijftien jaar na zijn publicatie lichtte Wiltgen op 19 september 1981 onze familie in. Daarmee kwam een eind aan 42 jaar lang onzekerheid. Sinds Bernards laatste brief in februari 1939 hadden we niets meer van en over hem vernomen.
18-3-1943, de rechtszaak in Yokohama
De rechtszaak tegen de Japanse oorlogsmisdadigers Onishi en Mikawa opende op 29 september. De zaak kwam voor aan het hof van de in Japan gelegen plaats Yokohama. De daar 996 behandelde rechtsgedingen betroffen oorlogsmisdaden met een niet al te hoog aantal slachtoffers. Blijkbaar behoorde het getal 60 ook daartoe.
Advocaat was de in Amerika geboren maar in Japan wonende mr Jospeh Featerstone. Als executiedatum van Bernard en de andere slachtoffers gold 17 maart 1943.
Het viel Ralph Wiltgen op dat advocaat Mr Joseph Featherstone sterk gericht was op vrijspraak. ‘‘Gedurende het gehele proces zocht deze advocaat naar bewijzen dat niet de 8e maar de 11e vloot het bevel tot de executie had ontvangen. Dit zou Mikawa en Onishi van de aanklacht ontlasten, want beiden behoorden tot de 8e vloot.” schreef Wiltgen.
De doorslag gaf een fotokopie waaruit bleek dat de Akikaze in maart had deelgenomen aan een gevecht in het zuidoost gebied. Daarom stond ze niet onder bevel van de 8e vloot maar onder het gezag van de Zuid-Oostvloot. Op basis daarvan volgde vrijspraak voor de hoofdverdachten. En daar bleef het bij.
18-3-1943: een vervalste datum ?
Wiltgen plaatste bij dit alles grote vraagtekens. “In het logboek stonden alle in maart gemaakte vaartochten van de Akikaze vermeld, behalve dan van die naar Kairiru. De onvolledige vermelding van de vaarten van de Akikaze doet de vraag opdoemen: hoe zorgvuldig zijn ze in het juist vermelden van het commandoteam,”’ stelt Wiltgen.
Blijkbaar had hij geen kennisgenomen van een document van de Australische overheid. Volgens dit schrijven vond de moord niet plaats op 17 maart 1943 maar op 18.3.1943. Zo blijkt uit Das Kreuz unter Palmen van Friedrich Walter van de Lutherse Organisatie Liebenzeller Mission. Zij deden vanaf 1914 zendingswerk op Manus.
Het vonnis van 13 oktober plaatst vraagtekens achter de nauwkeurigheid van het Hof van Yokohama. Het is alsof een slager zijn eigen vlees keurt. Door het sjoemelen met de datum klopte het verkregen bewijs niet meer.
Wellicht ontsnapte dit aan de aandacht van Williams en Carpenter. De moord op de Akikaze was slechts een van de honderden ”kleinere” Japanse oorlogsmisdaden.
Over het waarom
Volgens Wiltgen staat het waarom van de oorlogsmisdaad van 18-3-1943 niet vast. ‘’De reden kan spionage geweest zijn of een wraakactie tegen het witte ras’’, schrijft hij. Ook wijst hij op de geleden nederlagen onder andere in de Bismarckzee . Verder kan het gaan om een oefening voor rekruten om hen te harden.
Volgens Friedrich Walther moesten alle witte personen verdwijnen wegens een nieuw aanvalsplan van de Japanners. Na het bezetten van Papoea-Nieuw-Guinea kwam er een eind aan hun zegetocht. Hun vloot werd op weg naar Australië door de zee-en luchtmacht verslagen.
Japans Stalingrad
In zijn boek ‘’Das Kreuz unter Palmen’’ noemt Friedrich het een ‘’Japans Stalingrad.’’ De Japanners verloren slag na slag. Amerikaanse en Australische verkenners lieten zich weer vaker zien op de Admiraliteitseilanden.
‘’Bang voor een nieuwe aanslag verstrekten de Japanners hun troepen. Ook legden ze nieuwe versterkingen aan op Manus en in Wewak dat grenst aan Nederlands-Nieuw-Guinea. Ook besloten ze dat alle witte personen moesten verdwijnen om zo spionage uit te sluiten,’’ schreef Friedrich over de moordpartij op de Akikaze.
Meer over 18-3-1943
- Friedrich werkte als zendeling van de Liebenzeller Mission op Manus. Verdacht van spionage zat hij opgesloten in een vlakbij Sidney gelegen gevangenis vanaf 8 juli 1940 tot 17 november 1946. Daardoor ontsnapte hij aan het bloedbad. Na de oorlog keerde hij terug naar Manus. Samen met zijn vrouw Gertrude en zoontje Siegfried die op 18 december 1941 Manus hadden verlaten.
- Das Kreuz unter Palmen van Friedrich Walther verscheen in 1953 bij de Buchhandlung van de Liebenzeller Mission.
- De vijftig op18 maart 1943 vermoorde geestelijken behoorden tot verschillende congregaties. Verreweg de meeste van deze martelaren van de Bismarck Archipel behoorden tot het Genootschap van het Goddelijk Woord en werkten in Wewak.
- De familie Van Klaarwater hoorde pas in september 1981 dat Bernard van Klaarwater op 18.3.1943 vermoord was. Mijn familie leefde 42 jaar lang in onzekerheid over het lot van Bernard van Klaarwater. Hij was de broer van mijn vader.
- Op 13 september 2022 vond in de Sint Nicolaaskerk van Baarn de presentatie plaats van mijn boek ‘’Waarom zouden we bang zijn?’’
Wist je dat?
Wist je dat ik op 16 september 2023 een symposium organiseer in de Bedevaartskerk van Gorcum? Thema is hoe martelaren vasthielden aan christelijke waarden zoals geloof en naastenliefde plus respect en meer.Dit wordt een benefiet voor het project Oekraïne van Kerk in Nood. Zij steunen daar de Grieks-Orthodoxe Kerk. Sprekers zijn Gregor Rensen (voormalig burgemeester van Brielle), Peter Broeders (drecteur van Kerk in Nood), Inigo Bocken (Titus Brandsma Instituut).
Kijk voor meer informatie op de facebookpagina van Marianne Visser van Klaarwater.