‘’Vrijheid in Verbondenheid van de Nederlandse Vestigsteden.’’ Dat was in Brielle op 13 oktober 2022 het thema van het 77^e Hollandia Netwerk Evenement. In de sint Catharijnekerk en de vestingplaats kwam de historie tot leven.

Koning Willem III legde op 1 april 1872 de eerste steen voor het vrijheidsmonument De Nymph. ”Dit betrof een nationaal geschenk ter herinnering aan de bevrijding door de geuzen op 1 april 1572,” vertelt Corrie de Winter. Niet iedereen was trouwens blij met dit beeld. Vrijheid in Verbondenheid is niet altijd zo maar vanzelfsprekend.

Vrijheid in Verbondenheid: stadswandeling

Op 13 oktober nam de Brielse stadsgids Corrie de Winter ons mee door de vestingstad. Ze wees op locaties die een belangrijke rol speelden in de historie van Brielle. Zo stonden destijds op de Kaatsbaan de stallen van Jacoba van Beieren. Nu staat hier het gezellige café en brouwerij ‘’De kont van het paerd’’.
Gezellig was het destijds in Brielle allesbehalve. De stad zuchtte onder het juk van de Spaanse katholieke repressie voor protestanten. Totdat de Geuzen op 1 april 1572 de vestingplaats veroverden.  

Vrijheid in Verbondenheid: na 1572

‘’Na 1572 draaide het om’’, vertelde Corrie. ‘’Katholieken mochten niet meer openlijk hun geloof belijden. Eerst werd hen dat niet toegestaan in Brielle en later in de gehele Noordelijke Nederlanden. De Gereformeerde kerk werd de door de overheid bevoorrechte kerk.’’
Toch bleven veel katholieken hun religie trouw. Ze kwamen bijeen in schuren en boerderijen of huizen om in het geheim de mis te vieren. Dat duurde voort tot het begin van de Franse tijd in 1798. Er kwam toen formeel een eind aan de schuilkerkenperiode.

Vrijheid in Verbondenheid: Liever Turks dan Paaps

We liepen verder naar het Geuzengesticht Wilhelmus van Nassauen. Dit schonken de gereformeerde bewoners van Brielle in 1872 aan vestingplaats Brielle. Het kolossaal reliëf boven de voordeur toont een geus. Het is gemaakt door de terracottafabriek E.C.Martin uit Zeist. Achter hem zie je twee geuzenschepen en een Brielse poort.
De geus draagt een vlag met daarop de tekst ‘’Pro Patria’’ (voor het vaderland). Op zijn Turkse muts zie je een halve maan. Deze wijst op het gezegde ‘’liver turck dan paap’’. In 1572 waren de gereformeerden liever Turks dan Paaps ofwel Rooms.   

Strijd wegens het Vrijheidsbeeld

De gereformeerden wilden niets weten van het vrijheidsbeeld de Nymph. Steen des aanstoots waren de twee blote borsten van de Nymph. ‘’Ze vonden dit te wulps,’ vertelde Corrie. ”De gereformeerden trokken hun geld terug. Daarna lieten ze in de Voorstraat het Geuzengesticht bouwen.”
De Nymph staat voor het Asyl waar destijds oude en gebrekkige zeelui woonden. De eerste steen werd op 1 april 1872 gelegd door prins Alexander. Het uit zee oprijzende beeld staat symbool voor de in1572 veroverde vrijheid. Maker was de 53-jarige katholieke schilder en beeldhouwer Johan Koelman.  
De Nymph wijst met haar ene hand naar de Maasmond vanwaar de Geuzen kwamen. In haar andere houdt ze de vlag met daarop het wapen van Willem van Oranje. Ondanks het protest van de gereformeerden legde Koning Willem III de eerste steen.      

Vrijheid in Verbondenheid: niet vanzelfsprekend

Hoezo vrijheid in verbondenheid? Deze mooie woorden zijn niet zo maar vanzelfsprekend. Dat bleek tijdens de plenaire zitting uit de lezing van Robert van Herk. Als creatieve duizendpoot richt hij zich op het sterk verbeelden van historie. Hij werd opgeleid door Corrie de Winter en is al dertig jaar verliefd op Brielle.
Van Herk wees achter in de Catharijnekerk op het graf van Hans Onversaecht. Hij was de enige watergeus die omkwam tijdens de inname. ‘’Hij kreeg een dakpan op zijn hoofd maar werd begraven in de kerk wegens zijn moed’’. En dat terwijl alleen adellijke personen in kerken werden begraven. 
Volgens Van Herk waren niet alle bewoners zo blij met de geuzen. ‘’De helft van de bewoners was katholiek. Ze zagen de geuzen niet als hun bevrijders maar als plunderaars in dienst van Oranje. Ze waren bang voor een slachtpartij.’’  

Living history door Cultuurgroep Voorne

Vrijheid in Verbondenheid is een mooi streven maar kent zijn obstakels. Dat bleek ook tijdens de voordracht “Kaat heeft een soldaat” van de Culturele Stichting Voorne. Deze nam ons mee op reis door de historie van Brielle tijdens de jaren 1557 t/m 1572.
Uiteraard stond vrijheid daarin centraal. Margareth van Rooijen speelde een vissersvrouw die verliefd raakte op een Spaanse soldaat. Peter Moree speelde de rol van Willem van Oranje. Ook leidde hij de folkgroep Zoutkeet die zorgde voor de muzikale omlijsting. Ik vond het zowel komisch als spannend en genoot.

Hilarische rol van Hans Walgien

Gitarist Hans Walgien speelde de rol van koning Filips II. We zagen hem niets vermoedend genieten van het zalig nietsdoen. Hij zag eruit als een vorst. Tot grote hilariteit begon hij opeens een striptease.
Op het laatst droeg hij alleen nog een zwembroek en hemd. Hij liet zich omringen door ”haremmeisjes”. Totdat hij die ene brief kreeg. Verstoord las hij over de beeldenstorm in Nederland. Zijn heerlijke vrijheid in verbondenheid maakte plaats voor ontembare woede met alle gevolgen van dien.

Vrijheid in Verbondenheid en de Nederlandse Vestingsteden

• Brielse stadsgidsen verzorgen interessante rondleidingen door Brielle.
• Patrick van Domburg opende de plenaire netwerkbijeenkomst. Hij is niet alleen   burgemeester van IJsselstein maar ook voorzitter van de Vereniging Nederlandse Vestingsteden. Deze wil haar ledenaantal laten groeien van 15 naar 30 leden.
• Gregor Rensen sprak als burgemeester van Brielle het welkomstwoord. Als secretaris van de  Geboorte van Nederland wees hij op de vele activiteiten tijdens het jubileumjaar 2022. Verder noemde hij ook de komende activiteiten tot 2024.  
• Patty van der Kleij van de Provincie Zuid Holland vertelde het verhaal van de Haringvliet met zijn waterlinies en vestingsteden.
• Op 24 maart 2022 opende koning Willem-Alexander de Geboorte van Nederland.
• De Nationale Bedevaartsdag ter nagedachtenis aan de Martelaren van Gorcum getuigt jaarlijks van de wreedheid van de geuzen. 
• Het interessante boek ‘’Stormachtig april 1572’’ van Roelof Slachmuylders rekent af met het nepnieuws over 1572.  
• Het restaurant De Smaeck van Brielle is qua keuken en locatie een aanrader.
• Op 18 oktober werd in het oude stadhuis een maquette van Brielle onthuld.
• Hollandia Netwerk stond ook stil bij het thema duurzaamheid in toerisme.
• Ons koninghuis komt graag in Brielle.

Wist je dat?

Wist je dat Cultuurgroep Voorne de slotmanifestatie van Brielle 1572 verzorgt?

Kijk voor meer informatie op de website van Beleef Brielle.