Theo Helmer IM bewaarde tot het laatst zijn humor

Reünie 2018, van links naar rechts: Jan Piscaer, Theo Helmer, Cor de Grijs, Julia Gaarenstroom
Reünie 5e klas sint Josephschool Baarn 2018, van links naar rechts: Jan Piscaer, Theo Helmer, Maarten Klaus, Julia Gaarenstroom

Theo Helmer was van1959 tot 1964 onderwijzer van de 5e klas van de Sint Josephschool in Baarn. Tijdens zijn laatste jaar aan deze lagere school zat ik bij hem in de klas. Op vrijdag 17 september 2021 liet hij euthanasie plegen wegens zijn uitzichtloos bestaan.

Theo Helmer en ik hadden regelmatig met elkaar contact sinds een schoolreünie van de vijfde klas in 1996. Op13 september 2021 schreef hij mij: ‘Dit is het laatste berichtje dat ik je stuur. Mijn toekomst is zo uitzichtloos geworden dat ik met mijn twee zeer meelevende en begripvolle huisartsen heb besloten mijn leven vrijwillig door hen te laten beëindigen. Nu kan ik nog de regie over eigen leven voeren en op een goede wijze van velen afscheid nemen.

Theo Helmer: zijn betrokkenheid bij mensen

Een paar dagen voor zijn vrijwillig gekozen levenseinde sprak ik met hem. ‘Bij wie voel jij je vooral betrokken?’ wilde ik weten. ‘Ooit scheef je aan mij dat dit vooral buitenbeentjes waren. Als stil en teruggetrokken kind behoorde ik zelf ook tot die groep. Jij zei toen tegen mijn ouders: Als ze ooit haar mond opendoet dan zullen we van haar opkijken.
Ik heb me altijd betrokken gevoeld bij kinderen die moeilijkheden hadden of niet of nauwelijks konden leren. Ook hoogbegaafden raakten me en kinderen die zich  moeilijk konden handhaven,’ reageert Theo.  
Ik ving kinderen op die thuis problemen ondervonden. Ook toonde ik me betrokken bij volwassenen die niet naar buiten durfden te gaan. Zo schaamden sommigen zich voor het feit dat ze in de bijstand zaten.’

Theo Helmer: zijn optimisme en troost

Als kind van elf vroeg ik aan mijn onderwijzer Theo Helmer om een versje in mijn poëziealbum. Hij schreef op 19 december 1963:
‘Als je maar altijd de lente hoort zingen
Boven je hoofd en diep in je hart
Als je maar weet dat herinneringen
Durend ’n troost kunnen zijn voor je smart
Als je maar altijd de lente hoort zingen
Diep in je hart en boven je hoofd
’t Leven laat zich tot vreugde dwingen
Als je in het leven en de lente geloofd
.’
Na dit schooljaar vertrok Theo Helmer in 1964 naar Nijmegen. De vader van Daan Bronkhorst vond dat jammer dat zijn derde zoon geen les meer van Helmer zou krijgen. ‘Zijn brief heb ik nog steeds,’ zegt Theo Helmer. Als een kostbare schat zit het in zijn map vol zorgvuldig door hem bewaarde brieven en andere documenten uit zijn onderwijzerstijd.

5e klas Sint Josephschool Baarn schooljaar 1963/64, linksbuiten Marianne Visser van Klaarwater, rechtsbuiten Theo Helmer
5e klas Sint Josephschool Baarn schooljaar 1963/64, linksbuiten Marianne Visser van Klaarwater, rechtsbuiten Theo Helmer

Theo Helmer: na de vijfde klas van de Sint Josephschool

Waarom verliet je de Sint Josephschool? 
Ik wilde pedagogiek studeren en dat kon alleen aan de Universiteit van Nijmegen. Mijn studie duurde van 1964 tot 1978, dus maar liefst veertien jaar.
Waarom duurde dat zo lang?
Omdat ik daarnaast een volle baan in het onderwijs had als remedial teacher en
onderwijzer. Na 6 jaar nam ik ontslag en begon een periode van ‘van alles en nog wat.’
Moeiteloos somt hij achter elkaar op:
● Leraar bij zeer moeilijk opvoedbare kinderen;
● Muziekdocent aan de Nijmeegse muziekschool;
● Lessen in psychologie en omgangsvormen aan leerlingen bejaarden- en ziekenverzorgers;
● Overal en nergens invallen voor ziek geworden docenten. 

Theo Helmer, reünie 5e klas sint Josephschool Baarn, 2018
Theo Helmer, 2e rij, 3e van rechts, reünie 5e klas sint Josephschool Baarn, 2018

Theo Helmer en de Middeleeuwse muziek

Op 4 maart 2012 nam je me mee naar een optreden van het Nijmeegse Strijkersgilde en Vocaal Ensemble PANiek. Het concert vond plaats in de Heilige Landstichting en heette: Verdriet en Troost. Dat was heel toepasselijk want het was vier jaar na het overlijden van mijn man Roel (1946-2008). Volgens mij speelden symboliek en muziek een belangrijke rol in je leven.   
Ik heb altijd van muziek genoten’, zegt Theo Helmer. ‘Zelf speelde ik vooral muziek uit M.E. en renaissance op replica’s van oude blaas- en strijkinstrumenten. Ik was altijd een speelman met anderen. Zo heb ik ook groepen blokfluitspelers geleid en speelde daarbij zelf ook blokfluit. Ik voelde me ook sterk aangetrokken tot de tenorvedel, die staat afgebeeld op mijn afscheidskaart.’  

Theo Helmer, 3e van links, Speellieden van Gelre, kasteel te Anholt
Theo Helmer, 3e van links, Speellieden van Gelre, kasteel te Anholt

Zijn laatste boodschap

Is er nog iets wat je aan ons mee wil geven?
Ik heb altijd tegen mezelf gezegd: het kan altijd nog een beetje beter. En verder wil ik zeggen: ‘Onthoud anderen niet het genoegen om voor jou iets te doen.
Hoewel Theo Helmer het katholieke geloof niet meer belijdt, bleef hij tot aan het eind van zijn leven de tradities trouw. Op donderdagavond kreeg hij ‘zijn laatste avondmaal’, zoals hij dat noemde. Op vrijdagmiddag 17 september 2021 om 3 uur sliep hij in op hetzelfde stervensuur als Jezus. Theo Helmer werd 85 jaar.

Speellieden van Gelre, in dit filmpje speelt Theo Helmer niet mee maar dit geeft wel een impressie van zijn geliefde muziek

Theo Helmer: wat hem boeide

Daan Bronkhorst is sinoloog en vertaler en werkt al meer dan dertig jaar voor Amnesty International;
Marianne (Visser) van Klaarwater schrijft over wat haar raakt in mens en maatschappij.
● De tenorvedel is de voorloper van de viool;   
● Het Nijmeegse Strijkersgilde speelt uitsluitend voor een strijkorkest geschreven muziek.
De Speellieden van Gelre spelen muziek uit de Middeleeuwen en Renaissance.
● Vol belangstelling volgde Theo Helmer het schrijven van de biografie over mijn oom Bernard van Klaarwater. De in Baarn geboren en opgegroeide Missionaris van het Heilig Hart missioneerde van 1923-1943 in het tien nog bij Australië behorende Papoea-Nieuw-Guinea. Hij werd op 18 maart 1943 samen met 49 andere geestelijken en tien burgers door Japanse mariniers vermoord aan boord van de Akikaze.

Wist je dat?

Wist je dat Theo Helmer tot het laatst zijn humor bewaarde? Op 13 september schreef hij aan mij: ‘Helaas zal ik het boek over je vermoorde heeroom niet meer lezen. Misschien kom ik hem wel ergens tegen en kan hij mij rechtstreeks zijn verhaal doen.
Stel je voor dat er echt een hemel bestaat, dan vraag ik me af of ik aan de poort mijn vaccinatiebewijs moet tonen. En als ik het onderweg verlies of vergeten ben, ik dan in quarantaine moet in het vagevuur. Je kunt maar ergens over tobben hè, ja lach jij maar.’

Regelmatig schrijf ik over geloof, spiritualiteit, mentale gezondheid en zingeving. Bijvoorbeeld over de gevolgen van ontkerkelijking en het zoeken naar nieuwe wegen.

8 gedachten over “Theo Helmer IM bewaarde tot het laatst zijn humor

    1. Marianne Visser van Klaarwater Bericht auteur

      Nou en of hij dat was, Sjaak. Ik ben blij dat ik vanaf 1996 regelmatig contact met hem had. Toen hij last kreeg van benauwdheid en een pufje moest nemen, noemde hij zijn bestaan ”adembenemend”. En over mijn autobiografie ”De Doorzetster: een ode aan de liefde” zei hij ”je hebt het leven bij de lurven gepakt.” Juist zijn compassie met anderen, het vermogen tot relativeren en die leuke woordspelingen maakten hem zo geliefd.

  1. Ineke Hakvoort

    Woensdag voor Theo zijn dood heb ik hem nog gemaild om hem te bedanken voor alles wat hij betekent had in klas 5. Ik kreeg zowaar nog antwoord waarbij hij me veel goeds wenste. Ik zal met warmte aan hem terug denken

    1. Marianne Visser van Klaarwater Bericht auteur

      Dat doe ik ook Ineke. Op woensdag had ik ook nog contact met hem, maar vanaf donderdag niet meer. Die dag kreeg hij zijn laatste avondmaal. ”Ik noem het geen galgenmaal” zei hij. ”Want dan kies je zelf wat je gaat eten. Ik krijg een avondmaal want het blijft voor mij een verrassing wat ik krijg.”

  2. Jan Piscaer

    Mooi artikel Marianne en ook mooi geïllustreerd.
    Van harte gecondoleerd. Meneer/Theo Helmer was naast onderwijzer ook een kameraad die je een goede weg op stuurde of je eraan herinnerde. Met groot respect denk ik aan hem terug en ook aan zijn moedig en glorieus besluit om afscheid te nemen van het leven.

  3. Daan Bronkhorst

    Misschien is er niets belangrijker in het leven dan gezien worden als degene die je bent. Dat was een kunst die meneer Helmer (ik denk niet dat we indertijd wisten dat hij Theo heette) verstond. Van andere onderwijzers herinner me een een les, een proefwerk of een grap. Van de klas van meneer Helmer herinner ik me vooral de sfeer, het vertrouwen, de levenslust. Een bijzondere man, een bijzondere leraar die je een leven lang bijblijft.

    1. Marianne Visser van Klaarwater Bericht auteur

      Helemaal mee eens Daan, en inderdaad, we noemden hem nog geen Theo. Het bij de voornaam noemen van leraren kwam later. Voor mijn tante Lies, die jarenlang les gaf aan kinderen in de eerste klas van de lagere school, was dat wennen. Ze was er niet blij mee. Ze vond dat daarmee een deel van het respect en ontzag voor leraren verloren raakte. Bij Theo had ik en met mij wellicht ook de andere leerlingen vooral het gevoel dat hij je vanuit een warme betrokkenheid begreep. Zijn woorden: ”als zij ooit haar mond open doet, dan kijken we allemaal van haar op” zijn mij mijn leven lang bijgebleven.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *