Op 3 mei vierde filmpionier Henk van der Linden zijn 95e verjaardag. Hij was de grondlegger van de Nederlandse jeugdfilm. Op 5 mei vierde Nederland 75 jaar vrijheid. Maar wat betekende de oorlog voor de filmindustrie? Daarover las ik in het pas verschenen boek ‘’ Tussen de Filmrollen’’.

Het coronavirus COVID-19 verlamt de filmindustrie. Hoe kan je een film maken met anderhalve tot twee meter afstand tussen de spelers? Dat lukt zelfs in Hollywood niet. Ook daar liggen alle opnames stil.  Met het zeer beperkt toelaten van publiek vinden er ook geen premières of andere voorstellingen plaats.

Filmpionier Henk van der Linden en de Tweede Wereldoorlog

Dat was in de Tweede Wereldoorlog wel anders. Toen was de bioscoop het enige toegestane uitje. Van een loc down hadden ze nog nooit gehoord. Wel worstelde Henk van der Linden met de  vraag: hoe kom ik aan films?
Als zelfstandige zonder personeel verhuurde filmpionier Henk van der Linden films aan bioscopen. Hij was niet de enige. Tot in de jaren vijftig telde Nederland een redelijk groot aantal van deze bedrijven. 
Het bemachtigen van films doet me schaterlachen. Hij vertelt beeldend met een verrassend goed geheugen voor details. Zo noemt hij zelfs  het aantal bezoekers. Verder lezend rollebol ik van de ene lachbui in de andere. Tot en met de laatste bladzijde. Zeer tegen zijn zin laat zijn vader zich in chique pak hijsen. Hij laat zich verleiden tot een dans. Op de vloer lacht iedereen om hem. Wat blijkt? Onder zijn smoking draagt hij niet zijn glimmende zwarte schoenen maar pantoffels met een dot.

Filmpionier Henk van der Linden en zijn liefde voor de film

De liefde voor de film zat er bij Henk al vanaf zijn geboorte in. ‘’Ons woonhuis was ingebouwd in de bioscoop. De projectiecabine waar de film werd afgedraaid, lag tegenover de slaapkamer waar ik ter wereld kwam. Dus vermoedelijk is het eerste geluid dat ik gehoord heb dat van een ratelende filmprojector’’, lees ik in het eerste hoofdstuk. De bioscoop werd voor hem ‘’een soort wonderland’’. Hij neemt je mee in zijn vlot leesbare levensverhaal. Beeldend en meeslepend doet hij  mij  de coronacrisis vergeten. Vanaf het begin tot aan het eind geniet ik van zijn autobiografie dat leest als een jongensboek vol schelmenstreken. Stunts werden nog uitgevoerd zonder trucage.

Filmpionier Henk van der Linden herinnert zich de  ‘’de gouden jaren’’

Boeiend vertelt hij over de tijd van de ‘’stomme film’’. Filmhistorici noemen deze periode ‘’de gouden jaren.’’ ’Veel kwam aan op vindingrijkheid. Want hoe maak je een film zonder geluid levensecht? De vader van filmpionier Henk ter Linden lukte dat. Tijdens een cowboyfilm schoot hij achter het scherm met losse flodders.  Het lezen daarover leidt bij mij tot alweer een schaterlach.
Het lachen verging een beetje toen de vader tijdens de oorlog door de Nazi’s werd aangesproken op verboden wapenbezit. Hij toonde zijn onschuldige zes schots alarmpistool. Ze vroegen hem naar zijn vergunning. Door te bluffen redde hij zich eruit. Zoals ook zoonlief zich steeds weer redt uit hachelijke situaties.

Historie filmindustrie

De veel bewogen historie van de filmindustrie vat Henk in het kort samen als:
● Juli 1928: Paramount produceert in zwart-wit de eerste complete geluidsfilm met dialogen. Charlie Chaplin weigerde om in films met geluid te spelen. Hij hield vast aan de stomme film. Hierin benadrukten lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen de acteerstijl. Voor de geluidfilm moest hij zijn spel aanpassen. Uiteindelijk zwichtte hij toch;
● Jaren ‘30; eerste avondvullende tekenfilm;
● 1935: De komst van de geluidsfilm in kleur. Pas na de Tweede Wereldoog verdrong deze de film in zwart-wit; 
●  In 1958  begon de opmars van Rex en stopte Henk van der Linden met zijn reisbioscoop door Limburg.
● 1960: De televisie zendt dertig uur per week uit. Bioscoopexploitanten maken zich geen zorgen. ‘’Wie gaat er  nu thuis naar zo’n klein zwart kiekeboekastje kijken als ze in een bioscoop op en enorm scherm een schitterende Cinemascope  kleurenfilm kunnen zie?’’ (Pagina 129 van Tussen de Filmrollen).
● 1964: Pionier Henk van der Linden  maakt de allereerste Nederlandse Western;

Filmpionier Henk van der Linden: grondlegger van de jeugdfilm

Filmpionier Henk van der Linden groeide op  tussen veel komedies en af en toe wat drama. Zowel op het doek als in het echte leven. De toenmalige jeugdfilms vond hij helemaal niets. Ze waren er uitsluitend gericht om de jeugd moraal te leren. Tijdens de voorstelling schoten de kinderen met propjes schoten en haalden ander kattenkwaad uit.
In het overwegend katholieke zuiden lag de leeftijdsgrens voor een film hoger dan elders. Voor de in de jaren ’30 door Disney uitgebrachte film ‘’Sneeuwwitje en de Zeven dwergen’’ gold alleen in het zuiden de leeftijdsgrens vanaf 14 jaar. Elders in het land was de film ‘’voor alle leeftijden’’.  
Met beperkte middelen en amateurs begon Henk In de jaren ‘50 zelf met het maken van eigen jeugdfilms. Wilde achtervolgingen, vechten en andere actie maken de films het bekijken waard ondanks het stuntelige acteerwerk. Boeiend om te lezen.    

Het succes van Sjors en Sjimmie en Dik Trom

Met de aankoop van een splinternieuwe Caméflex 16/35 mm camera en betere acteurs laat Henk de jaren ’50 achter zich, In 1963 komt De avonturen van Pietje Bell (1963). Met in de hoofdrol zijn zoon Jeu Consten als Pietje. Zijn zoon Cor van der Linden speelt Pietjes boezemvriend Engeltje. Zijn dochter Jos treedt op als circus clowntje. In 1965 volgde de  kaskraker Sjors en Sjimmie (1965).
Tussen de lovende recensies door bevonden zich ook kritische reacties. ‘’Opvoedkundige kringen stelden: deze films hebben geen opvoedkundige waarden.’’ Waarop Henk laconiek reageerde met de woorden: ‘’Ik beschouw het niets als mijn taak om kinderen op te voeden. Ik maak films om hen te amuseren en een leuke middag te bezorgen.’’
Met de woorden ‘’Het zal me een zorg zijn’’ trok Henk  zich er niets van aan. Zijn film ‘’De Nieuwe avonturen van Dik Trom’’ was 28 jaar lang onafgebroken in de bioscoop te zien. Twee miljoen bezoekertjes genoten. Als dusdanig staat de film vermeld  in het Guinness Book of Records.
Uit  zijn levensverhaal blijkt dat het vooral draaide om het plezier van film maken. Voor de typetjes pikte zijn vrouw de spelers gewoon van de straat. Na nog een schaterlach ben ik aan het eind gekomen van dit tijdsdocument. Een standbeeld voor een filmmaker die van 1954-1984 zelf in maar liefst 64 films een rol speelde.

Henk van der Linden: Tussen de Filmrollen

Inclusief professioneler films maken op 35mm bestemd voor een breder publiek geeft ‘’Tussen de filmrollen’ een indruk van  alle facetten van het film maken. Vanaf  het scenario, de filmopnames, de montage tot en met de uitbreng. Met levendige gemakkelijk leesbare verhalen vol humor blikt filmpionier Henk van der Linden terug op bioscoopexploitatie in de periode  ‘20 – ’80.

Tussen de filmrollen, toen en nu

● Het zeer rijk geïllustreerde boek ‘’Tussen de Filmrollen’’ verscheen eind april 2020. Dat was vlak voor de 95ste verjaardag van Henk van der Linden. Uitgeverij IJzer i.s.m. Stichting Filmuitgaven.  : ISBN 978-90-8684-196-7, 16 x 24 cm, 368 pagina’s (304 pagina’s tekst + 64 pagina’s foto’s),  € 29,50 .
● Het  boek bevat twee DVD’s met vier speciaal door Eye Filmmuseum gerestaureerde films.
● Een filmpionier noem ik ook Robin Lutz. Hij maakte de prachtige film ‘’Het oneindige zoeken’’ over het leven van Escher. 

Wist je dat?

Wist je dat filmpionier Henk van der Linden tussen 1943 en 1984 maar liefst 81 films maakte?  Zo maakte hij een veertigtal lange speelfilms, zoals de allereerste Nederlandse western De jongen uit het Wilde Westen (1964). In een tijdspanne van 40 jaar trokken zijn films miljoenen bezoekers.

Kijk voor bestellen of meer boeiende boeken vol historie op de website van uitgeverij IJzer.

Soms schenk ik aandacht aan films en spreek ik met acteurs, zo ook met de BN’ers van Goede Tijden Slechte Tijden.