George Stubbs. Zijn faam is in Engeland even groot als die van Rembrandt in Nederland. Toch is hij in Nederland nagenoeg onbekend. Totdat het Mauritshuis een expositie over zijn werk inrichtte. Voor het eerst op het vasteland zie je daar ook zijn wereldberoemde Whistlejacket. Maar wie was hij als mens?
Zelfverzekerd en met een indringende blik kijkt George Stubbs (1724-1806) me aan tijdens de expositie over zijn werk in het Mauritshuis. De door Ozias Humphry gemaakte krijttekening op de kaft van zijn biografie geeft de impressie van een eigengereid vastberaden heerschap. Iemand die zijn eigen weg gaat .
George Stubbs: autodidact
Als zoon van een leerlooier hielp hij mee in de werkplaats van zijn vader. Een buurman leende hem botten om na te tekenen, Zo raakte hij al op jonge leeftijd gewend aan het ontvellen van dieren. Het legde de basis voor zijn levenslange interesse voor anatomie.
Tot grote teleurstelling van zijn vader volgde George hem niet op, Hij werd kunstschilder. Op zijn 16e nam hij schilderlessen bij de plaatselijke kunstenaar Hamlet Winstanley. Hij gaf George les in het statige huis van de graaf van Derby. De studie bestond uit het naschlderen van diens rijke collectie schilderijen.
Als zoon van een harde werker raakte Stubbs allerminst onder de indruk van de pracht en praal. Integendeel. Hij bleef zichzelf. Nadat Winstanley tot twee keer toe geen toestemming gaf voor een door George uitgekozen doek, hield hij het voor gezien.
Voortaan bestudeerde hij niet meer de door anderen gemaakte doeken maar alleen nog de natuur. Ook nam hij geen les meer. George Stubbs bleef zijn leven lang autodidact.
George Stubs en de anatomie
In 1756 trok hij zich voor een periode van anderhalf jaar terug in een boerderij met een grote schuur in Lincolnshire. Daar ontleedde hij zelf twaalf paarden. Hij hing ze op aan balk en begon laag voor laag te snijden. Zijn tekeningen leidde tot zijn standaardwerk The Anatomy of the Horse.
Dankzij al deze kennis kende hij het paardenlichaam als geen ander. Hij maakte levensechte portretten van bestaande paarden. De eigenaar herkende ze meteen. Anders dan zijn tijdgenoten schilderde hij de mens niet op de rug van het paard maar ernaast.
George Stubbs en zijn Whistlejacket
Zijn opdrachtgevers behoorden tot de ‘’Rockingham Wings’’. De leden waren jonge, machtige en superrijke aristocraten. Ze noemden zich naar Charles Watson-Wentworh, 2nd Marquess of Rockingham. In zijn opdracht maakte George Stubbs het portret ‘’Whistlejacket’’. Als paradepaard van de Engelse schilderkunst is dit levensgrote portret hèt topstuk van de National Gallery in Londen. Dankzij de lege achtergrond richt alle aandacht zich op de kracht van deze temperamentvolle dekhengst. Bij het zien van zijn geschilderde evenbeeld brieste Whistlejacket zelf van woede, Met zijn hoeven wilde hij het kunstwerk kapot trappen.
Lege achtergrond
George Stubbs voorkwam dit door met zijn schilderskwast te zwaaien naar
het razende renpaard. De markies zag in het voorval het ultieme bewijs dat het
doek perfect was. Er hoefde geen mens bij en de achtergrond bleef leeg.
De lege achtergrond kwam ook voort uit de werkwijze van George Stubbs. Hij
begon bijna altijd met het paard als hoofdmotief en bijfiguren. Deze werkte hij
helemaal uit, Pas daarna kwam het decor.
De Creswell Grags
Op veel van zijn werken zie je hoge kliffen en grillige
rotsformaties begroeid met overhangende struiken. Dit zijn de Creswell Grags.
Dat is een kalksteenkloof doorsneden door de rivier de Wellow. Dertig kilometer
verwijderd van dit betoverende gebied lag het huis van de markies.
In dit ongerepte gebied vond George Stubbs inspiratie voor zijn voorstellingen
van een paard dat wordt aangevallen door een leeuw. Het zijn fictieve
composities van uit het hoofd getekende paarden op het toppunt van emotionele
en fysieke spanning.
Populaire rensport
George Stubbs dankte zijn faam vooral ook aan de in Engeland populaire
rensport. He snelste paard was Eclipse. De renhengst dankte zijn naam aan de
zonverduistering van 1 april 1764. Waarschijnlijk was dit de dag van zijn
geboorte.
Het paard won elke wedstrijd. Zijn ongekende vaart weerhield anderen ervan om
aan de race deel te nemen. Voor de vier door George Stubbs gemaakte portretten
stond het paard slechts één keer model.
Bijna veertig jaar na Whistlejacket raakte George Stubbs uit de gratie. Zichzelf steeds weer vernieuwend maakte hij als 75-jarige een portret van een na de race volslagen uitgeput paard. Zijn opdrachtgever sir Henry Vane-Tempest weigerde te betalen. Zeven jaar later overleed George Stubbs.
George Stubbs: literatuur
● Ozias Humphry schreef een biografie over George Stubbs.
● Bij uitgeverij Waanders verscheen het boek ‘’George Stubbs’’: de man-het paard – de obsessie.” Dit is voor 17,95 te koop in de museumwinkel van het Mauritshuis.
● Stubbs anatomische tekeningen voor ‘’Anatomy of the horse’’ zijn gemaakt volgens een vast patroon: het profiel van het paard, een aanzicht van voren en een aanzicht van achteren. Zodat het lijkt alsof het paard loopt.
● Stubbs portret Whistlejacket maakte diepe indruk op Anky van Grunsven. “Je kunt zien dat hij zich heeft verdiept in de anatomie van het paard. De spieren zijn heel goed zichtbaar en het klopt gewoon allemaal. Hij moet heel veel naar paarden hebben gekeken,” zei de meervoudige olympisch kampioene dressuur.
● De schilderstukken van Stubbs hebben interessante raakvlakken met met meesterwerken uit de vaste collectie van het Mauritshuis, zoals de anatomische les van Rembrandt.
De openingsfoto is genomen door Berry de Nijs, tekstschijver en schrjfcoach, van Writing Berries.
Wist je dat?
Wist je dat de Engelsen in Stubbs tijd (18e eeuw) niet zo diervriendelijk waren voor het edele ros? Renpaarden kregen een Spartaans trainingsprogramman en de wedstrijden waren slopend. Verder was het destijds mode om de staart van een jacht- of renpaard voor een groot deel af te snijden. In de 18e eeuw ontstond er discussie over het gevoelsleven en denkvermogen van het paar. Pas in de 20e eeuw kwam er een verbod op het inkorten van de paardenstaart.
De expositie is te zien t/m 1 juni 2020. Kijk voor infomatie en meer boeiende exposities op de website van het Mauritshuis.
Regelmatig schrijf ik over kunst. Dat leidt tot vele uitnodigingen. Zoals voor de opening van de expositie Flash/Back in het Mauritshuis. Hiervoor lieten zestien fotografen zich inspireren door eeuwenoude meesterwerken. De expositie werd geopend door Koning Willem-Alexander. Ze vond plaats op 1 juni 2022 ter ere van de 200e verjaardag van het Mauritshuis.